Hồi  tưởng 

 của   một  sinh viên  trường  Luật  Saigon

  khóa  1958

 

 

Đoàn  Thanh  Liêm

California,  Tháng Chín  năm 2008

 

                             

 

Năm mươi năm trước, lớp sinh viên tốt nghiệp văn bằng Cử nhân Luật khoa Saigon khóa năm 1958, th́ chỉ có chừng 60-70 người. Đây là khóa đầu tiên của Trường Luật khoa Saigon dưới sự điều hành và giảng dậy của các giáo sư Việt nam, mà  mới được người Pháp chuyển giao cho  bên Việt nam, bắt đầu từ niên khóa 1955-56.

Vị khoa trưởng tiên khởi lúc đó là Giáo sư Thạc sĩ Vũ Văn Mẫu. Vào thời kỳ Đệ nhất Cộng ḥa, th́ Giáo sư Mẫu lại c̣n giữ chức vụ Bộ trưởng Ngọai giao nữa. Cho nên ông thường đến giảng dậy vào buổi sáng sớm hay buổi chiều, ng̣ai giờ làm việc của công sở; và lúc nào cũng có vệ sĩ đi theo để bảo vệ an ninh.Hồi đó, chương tŕnh Ban Cử nhân Luật khoa chỉ học có 3 năm, và hầu như vẫn c̣n giữ nguyên hệ thống giáo dục của Pháp. Chỉ có hai môn Dân luật và Kinh tế, th́ phải học trong cả ba năm, c̣n các môn khác, th́ chỉ học trong một hoặc hai năm mà thôi.

Cho đến nay, sau trên nửa thế kỷ, th́ hầu hết các vị giáo sư của trường Luật hồi đó đă ra đi về bên kia thế giới rồi. Và hiện theo chỗ tôi được biết, th́ chỉ c̣n hai giáo sư môn kinh tế học vẫn c̣n sống, mà c̣n hăng say họat động dù đă xấp xỉ ở tuổi cửu tuần rồi, đó là Giáo sư Vũ Quốc Thúc hiện ở Paris nước Pháp và Giáo sư Nguyễn Cao Hách hiện ở San Diego, California. Là một môn sinh, tôi xin được phép cúi đầu thành kính tưởng nhớ đến tất cả các Vị Thầy khả kính đă ra đi. Và cũng xin gửi lời cầu chúc tốt đẹp nhất đến nhị Vị Giáo sư Thạc sĩ kinh tế được luôn thanh thản vui sống bên cạnh con cháu với tuổi già nơi hải ngọai. Tất cả các môn sinh chúng tôi đều biết ơn các Vị Thầy  đă rất tận tâm, chu đáo trong việc giảng dậy, hướng dẫn cho lớp hậu sinh có đủ khả năng chuyên môn để nối tiếp được sự nghiệp xây dựng và phát triển quốc gia trong các lănh vực luật pháp, kinh tế tài chánh, quản trị hành chánh v.v… 

Nói chung, th́ tất cả các vị giáo sư đều sọan bài rất kỹ, dẫn giảng cho sinh viên rất rành mạch. V́ là bước đầu chuyển ngữ bằng tiếng Việt, nên các giáo sư hay phải chua thêm tiếng Pháp, để giúp sinh viên chúng tôi dễ tra cứu, tham khảo nơi sách, tạp chí xuất bản tại Pháp. Và ngay cả các bản án thời trước ở Việt nam, th́ cũng đều viết bằng tiếng Pháp. Lớp sinh viên chúng tôi thời đó, th́ đều thông thạo tiếng Pháp, nên việc nghiên cứu cũng dễ dàng.

Giáo sư Vũ văn Mẫu thật là uyên bác, ông thành thạo cả tiếng La tinh và chữ Hán nữa. Giáo sư Vũ Quốc Thúc giảng bài thật sáng sủa, gọn gàng dễ nhớ, dễ thuộc. Giáo sư Nguyễn Cao Hách lại c̣n nghiên cứu nhiều sách báo tiếng Anh và chỉ dẫn cho sinh viên làm quen được với các lư thuyết kinh tế hiện đại mà phần đông là do các tác giả người Anh hay Mỹ đề xướng.

Riêng Luật sư Vũ văn Hiền, th́ giảng dậy rất chu đáo, khúc chiết về môn Luật Di sản và Hôn sản trong các gia đ́nh Việt nam, rút từ kinh nghiệm lâu năm hành nghề luật sư suốt từ Bắc vào Nam. Giáo sư Nguyễn Độ dậy môn Luật Hành chánh và H́nh luật, th́ cũng rất uyên bác. Bài giảng của ông đề cập nhiều về lư thuyết có tính cách triết học về luật pháp, nên sinh viên phải dầy công theo dơi, th́ mới có thể thấu triệt hết được.

Cả bốn giáo sư Vũ văn Mẫu, Vũ quốc Thúc, Nguyễn cao Hách và Nguyễn Độ đều đă lần lượt kế tiếp nhau giữ chức vụ Khoa trưởng của trường Luật trong nhiều năm, theo như trí nhớ của tôi c̣n ghi nhận được. Chúng tôi vẫn c̣n nhớ Giáo sư Lưu văn B́nh dậy môn Luật Hiến pháp và Quốc tế Công pháp ngay vào năm thứ nhất. Giáo sư Vũ quốc Thông dậy môn Pháp chế sử vào năm thứ nhất và môn Các Định chế chính trị váo năm thứ ba.Luật sư Bùi tường Chiểu dậy về Luật Dân sự Tố tụng vào năm thứ ba. Luật sư Nguyễn huy Chiểu th́ dậy môn Luật H́nh sự đặc biệt, cũng vào năn thứ ba. Giáo sư Lê đ́nh Chân th́ dậy môn Tài chính công vào năm thứ ba(Public Finance). Riêng môn Quốc tế Tư pháp khá là phức tạp với các vụ Phân tranh Luật páp (Conflit des lois), th́ phải nhờ đến tài năng của giáo sư Vũ văn Mẫu chúng tôi mới có thể lănh hôi rơ ràng được. 

Về phía sinh viên chúng tôi, th́ phần đông lúc đó đang ở lứa tuổi hai mươi. Có một số học cả bên Học viện Quốc gia Hành chánh. Nên số sinh viên học full-time vào năm thứ ba, th́ chỉ có chừng 30 người. Số sinh viên lớn tuổi đang đi làm, th́ cũng phải chiếm đến trên một phần ba. Người lớn tuổi nhất là hai bác Vơ văn Diệu làm ở Nha Ngân sách, và bác Tăng khánh Đáng làm ở Ngân hàng Quốc gia. Năm nay nếu c̣n tại thế, th́ hai bác có thể đă vào tuổi bát tuần rồi.  Người sau này giữ chức vụ cao nhất là anh Châu kim Nhân, hồi năm 1971-73 đă làm Bộ trưởng Tài chánh. Có ba người làm Thẩm phán là anh Trần trung Hậu, Dương Lân ở ngạch Tư pháp, và anh Nguyễn cao Quyền bên ngạch Ṭa án Quân sự. Số làm Luật sư th́ khá đông, có đến ít nhất là 15 người. Cụ thể như các LS Nguyễn tường Bá, Bùi chánh Thời, Nguyễn công Hoàng, Lê thị Hồng Điểm, Phạm xuân Định,Nguyễn phuợng Yêm, Lê trọng Nghĩa, Nguyễn minh Ṭan, Trần thiện Hải, Đ̣an văn Lượng, Đỗ dơan Quế, Lê bạc Xăng, Đ̣an Ư, Trần tiễn Tự, Đ̣an thanh Liêm. Có ba anh gia nhập ngành Ngọai giao, đó là Nguyễn hữu Trụ, Đỗ quang Năng và Nghiêm Mỹ .  Và có đến 7-8 người học lên bậc Tiến sĩ và làm giáo sư Đại học như các Chị Quách thị Nho, Lương mỹ Đức (dậy tại trường Luật Saigon). Riêng anh Cao huy Thuần th́ dậy Luật ở bên Pháp và  h́nh như anh Phạm Chung cũng dậy học đâu ở bên Mỹ, nhưng lâu ngày không có tin tức ǵ về anh ấy cả. C̣n các anh Nguyễn quốc Trị (giữ chức vụ Viện trưởng Quốc gia Hành chánh thay thế Giáo sư Nguyễn văn Bông), Lê công Truyền (cũng dậy tại QGHC), Lê quế Chi (dậy tại trường Luât Saigon), Vũ trọng Cảnh (Viện trưởng Viện Tu nghiệp Quốc gia). C̣n lại, th́ một số đi dậy ở trường Sư phạm như anh Vũ ngọc Đại, Bùi văn Hiệp, hay làm viên chức tại các bộ như chị Nguyễn thị Nga ở Bộ Tài chánh, anh Vũ quang Vân ở Bộ Kinh tế, Mai như Mạnh th́ làm ở Phủ Tổng ủy Dinh Điền. Tại Ngân hàng quốc gia, th́ có anh Ngô vi Bảo. Tại Ngân hàng Việt nam Thương tín, th́ có anh Nguyễn đ́nh Thảng. Riêng chị Lê Mỹ Nhan th́ làm trong ngành Thư viên v.v…

Đó là một số các bạn đồng khóa mà tôi c̣n biết được.C̣n nhiều người khác, th́ v́ quá lâu rồi không có liên lạc tin tức nào, nên tôi không thể ghi đầy đủ mọi chi tiết ra đây được. Tôi xin các bạn đồng khóa khác bổ túc cho bài này được đầy đủ, phong phú hơn. Xin cảm ơn các bạn.

Nhân đây, tôi cũng xin được ghi lại trường hợp của một số bạn đă ra đi vĩnh viễn, mà tôi biết rơ. Đó là anh Trần tiễn Tự, anh bị xe đụng và mất ở Saigon vào năm 1987, mà tôi cùng một số bạn phần đông có học chung với anh hồi c̣n ở Huế đă đi tiễn đưa anh ấy. Anh Bùi văn Hiệp mất ở California cũng vào năm 1987. Anh Đ̣an văn Lượng mất ở Pháp cũng năm 1987-88. Và anh Nguyễn phượng Yêm mất ở Canada năm 1996. Xin cầu nguyện cho các bạn được thanh thản trong giấc ngủ ngàn thu. Rồi sớm muộn ǵ, chúng ta tất cả cũng sẽ gặp lại nhau ở bên kia thế giới thôi. Lớp tuổi chúng ḿnh th́ đều đă “thất thập-bát thập” cả rồi, đều đă “gần đất xa trời” cả lũ rồi mà. 

Hồi đầu tháng Bảy 2008 vừa qua, lúc tôi ở thành phố Dallas, Texas, th́ được một số anh em bạn trẻ đứng ra tổ chức một bữa “Liên hoan nho nhỏ” để “kỷ niệm 50 năm tốt nghiệp trường Luật Saigon 1958-2008” của tôi. Tôi thật cảm kích v́ mối thịnh t́nh này của các bạn đó và xin ghi lại nơi đây lời cảm ơn chân thành đến với tất cả các bạn nhé. Bạn Phan ngọc Thuần th́ nói “Hồi năm 1958 lúc bác Liêm ra trường, cháu chưa có sinh ra đời”. Bạn Trần Lộc th́ nói “Lúc đó cháu chưa đến tuổi đi học mẫu giáo nữa”. C̣n bạn Phan đ́nh Minh, th́ : “Lúc đó em c̣n ở tuổi teen age, mới bắt đầu bước chân vào trường Trung học”… Sau bữa ăn nhẹ, các bạn này c̣n đưa tôi đi nghe nhạc buổi tối do ca sĩ nổi danh Hồng Nhung tŕnh diễn, thật là đặc sắc, tuyệt vời; nhưng mà nó lại kéo dài tới ba giờ sáng, khiến cho ông lăo như tôi phải mệt đến ngất ngư con tàu luôn. Song le, làm sao mà tôi lại có thể quên được cái sự ân cần, chu đáo của các bạn trẻ  ở Dallas này dành riêng cho tôi từ mấy năm nay cơ chứ?

Bài viết này, một lần nữa xin được bày tỏ ḷng biết ơn sâu xa và quư mến đến các Vị Thầy vốn đă dầy công giảng dậy, hướng dẫn cho lớp môn sinh chúng tôi tại Trường Luật đă trên nửa thế kỷ nay. Đồng thời cũng xin được gửi đến tất cả các bạn đồng khóa 1958 lời thăm hỏi ân cần với lời cầu chúc đến các bạn và gia quyến luôn được mọi điều An Lành như ư sở nguyện. Trên 50 năm đă trôi qua, với bao nhiêu tang thương đổ vỡ trên quê hương đất nước Việt nam, nhưng cái mối duyên lành, cái t́nh bạn hồn nhiên, trong sáng giữa các đồng môn chúng ta với nhau, từ cái thời c̣n chung học dưới mái trường thân yêu tại con đường Duy Tân Saigon, th́ vẫn măi măi c̣n là một kỷ niệm thân thương nhất, sâu đậm nhất trong cuộc đời t́nh cảm của mỗi cá nhân chúng ta vậy./