Khi Mặt Hồ

nổi sóng,

Thần Kim Qui xuất hiện

    Nguyễn văn Thành

Trong kho tàng Huyền Sử Việt Nam, hình tượng « Thần Kim Qui » xuất hiện nhiều lần, xuyên qua nhiều câu chuyện khác nhau :

-         Lần thứ nhất, với danh hiệu là sứ giả Thanh Giang - xuất phát từ Dòng Sông Xanh - Thần đã hiện ra, giúp Vua An Dương Vương xây dựng Đền Tháp Cổ Loa(1). 

-         Lần thứ hai, sau khi hoàn tất công trình xây cất, Thần lại hiện nguyên hình là con rùa vàng rất lớn. Thần rút một cái móng chân của mình, trao cho Vua An Dương Vương, và dặn rằng : « Nhà Vua giữ lấy móng chân nầy để làm lẫy nỏ. Khi có giặc, hãy đem ra bắn. Mỗi một phát có thể tiêu diệt được hằng nghìn quân giặc »(2).

-         Lần thứ ba, sự việc xảy ra, sau khi  Trọng Thủy, con trai của Triệu Đà đã dùng kế cầu hôn, để đánh cắp chiếc nỏ thần  đem về Tàu. Nhờ đó,  Phương Bắc lập tức xua quân sang chiếm cứ Nước Aâu Lạc. Nhận thấy phương tiện đề phòng thành lủy đã trở thành vô hiệu, Vua An Dương Vương vội vàng lên ngựa, đèo sau lưng đứa con gái của mình làMỵ Châu, trốn thoát ra ngoài, bằng cửa sau. Trên đường chạy loạn, Vua An Dương Vương đã mở lời khấn vái, cầu xin trời đất phù hộ. Thần Kim Qui lại xuất hiện và bảo Nhà Vua rằng : «  Giặc ở đằng sau lưng ». Vua An Dương Vương giật mình,  rút thanh gươm chém Mỵ Châu, rồi nhảy xuống biển tự vẫn(3).

-         Từ lần thứ tư trở lui, dưới hai triều Lý và Lê, sau khi đã hoàn tất công việc bình định đất nước Đại Việt, ở phía bắc cũng như ở phía nam,  các Nhà Vua thường lập đàn tế thần trên Hồ Tây ở Thăng Long. Mỗi lần có những cuộc lễ như vậy, Thần Kim Qui đều hiện ra và thu hồi chiếc gươm « bảo quốc », mà Thần đã trao ban cho các ngài, trước khi họ lên đường dẹp loạn(4).. Chính vì lý do nầy, Hồ Tây còn mang một danh hiệu khác là Hồ Gươm hay làHồ Hoàn Kiếm có nghĩa là Nơi Hoàn Trả Thanh Gươm Cứu Nước cho Thần Kim Qui.

Mỗi câu chuyện Huyền sử, vừa được kể lại như vậy, cơ hồ một giấc chiêm bao hiện về vào lúc ban đêm, chỉ trình bày cho chúng ta một vài đường nét chấm phá hay là một vài tin tức rất thô thiển và mơ hồ. Dựa vào đó,  làm sao chúng ta có thể giải đáp một cách rốt ráo, những thắc mắc chính đáng và quan trọng do những câu chuyện nêu lên ?

-         Thứ nhất, Thần Kim Qui là ai, mang ý nghĩa gì, trong lòng Đất Nước Việt Nam xưa và nay? Tại sao Thần xuất hiện dưới hình hài của một con rùa vàng ? Nguồn gốc của Thần là nơi đâu ?

-         Thứ hai, vai trò của Thần là gì, trong môi trường sinh hoạt hằng ngày của chúng ta?

-         Thứ ba, qua những câu chuyện Huyền sử, được kể lại đó đây về Thần Kim Qui, Tổâ Tiên và Cha Ông muốn  trao gửi cho chúng ta những sứ điệp quan trọng như thế nào ?

Nhằm tháo mở và soi sáng những loại vấn đề như vậy, bài chia sẻ nầy sẽ lần lượt khảo sát và trình bày những đề mục sau đây:

-         Trong phần Một,  Phân Tâm Học của FREUD đề nghị cho chúng ta những chìa khóa nào,  có hiệu năng « THUYÊN GIẢI » những giấc mơ, trong đời sống cá nhân của mỗi người, cũng như những câu chuyện Huyền sử có liên hệ đến vận mệnh của cả một dân tộc ?

-         Trong phần Hai, làm sao chúng ta có thể xác định nguồn gốc của Thần Kim Qui : Thần đến từ nơi đâu ? Thần đi về chỗ nào, sau khi hoàn thành nhiệm vụ của mình ? Nói cách khác, Thần Kim Qui là ai, đối với chúng ta ? Giữa Thần và những ai mang trong mình dòng máu Rồng Tiên, có những quan hệ như thế nào ?

-         Trong phần Ba, chiếc Nỏ Thần hay là Thanh Kiếm của Thần Kim Qui có chức năng và phần vụ nào,  trong đời sống hằng ngày của mỗi người,

-         Trong phần Bốn, kỹ năng « Luyện Vàng » mà Thần Kim Qui trao gửi cho chúng ta, bao gồm những bước đi lên như thế nào, trên tiến trình hóa giải những tâm trạng lo âu, khắc khoải và khổ đau đang khống chế bản thân và cuộc đời                                 

Phần Một : Phương Pháp THUYÊN GIẢI những câu chuyện Huyền sử, theo Phân Tâm Học(5)

Trong cuộc sống hằng ngày, khi chúng ta có những vấn đề như đau đầu, khó tiêu hóa, nhức mỏi, bần thần trong cơ thể... chúng ta có xu thế coi thường, xem như không có, hay là cố tình dồn nén, dìm xuống trong đáy sâu của quên lảng và vô thức, những tình huống hay là hiện tượng ấy. Chúng ta lầm tưởng rằng : những vấn đề có mặt trong cuộc sống cũng giống như những đám mây đen trên bầu trời, đã tình cờ xuất hiện và rồi sẽ tình cờ biến đi, không chờ đợi, đòi hỏi chúng ta đưa ra những quyết định chuyển hóa thích ứng và sáng suốt. Tình trạng này kéo dài cho đến một hôm sẽ trở nên nghiêm trọng và tràn ngập. Lúc bấy giờ, không còn có một lối giải quyết nào hữu hiệu, khả dĩ giúp chúng ta trở về với tình trạng sức khỏe lúc ban đầu.

Đối với những giấc chiêm bao hay là những câu chuyện Huyền sử, chúng ta cũng thường nuôi dưỡng những thái độ tương tự như vậy. Chúng ta xem đó là những mẫu chuyện hoang đường, bịa đặt, dành cho trẻ con. Vừa nghe xong, chúng ta đã bỏ qua, lảng quên,  KHÔNG tôn trọng, lắng nghe, tìm hiểu một cách đứng đắn và nghiêm chỉnh. Cho nên, những vấn đề xảy ra trong lòng cuộc sống, vẫn luôn luôn tồn tại, từ thế hệ nầy qua thế hệ khác. Chẳng hạn, vì không biết  rút tỉa và chắt lọc những bài học làm người, từ câu chuyện Huyền sử Sơn Tinh và Thủy Tinh, cho nên trong « suốt bốn nghìn năm văn hiến », chúng ta mãi hoài làm « gà một nhàbôi mặt đá nhau ». Từ kiếp nầy qua kiếp nọ, chúng ta luôn luôn vòng vo luẩn quẩn trong khôû đau, hận thù, bạo động, thanh trừng và đổ máu ...

Cũng vậy, vì không biết lắng nghe Thần Kim Qui, từ đời An Dương Vương cho đến ngày hôm nay, thuộc thời đại Nghìn Năm Thứ Ba, chúng ta vẫn chưa có kế sách xây dựng MỘT ĐỀN THÁP CỔ LOA kiên cường và bất diệt, trong lòng Đất Nước và trong tâm hồn của mỗi người.

Những con yêu tinh ma quái vẫn còn ngang tàng ngự trị và lan tràn khắp mọi nơi, trên mỗi nẻo đường của Quê Hương, Đất Nước, giống như vào thời nguyên thủy của Lạc Long Quân :

-         Hồ Tinh, với những chiêu bài « yêu Nước, thương dân », đang chà đạp và ức hiếp con Hồng cháu Lạc, nhất là những người anh chị em ngày ngày lam lũ trên những cánh đồng của cả ba miền Đất Nước. Hối lộ, tham tàn, mua chức, bán tước... đang len lỏi, nằm vùng, trong mọi quan hệ giữa người với người...

-         Mộc Tinh đang làm cho con cháu chúng ta càng ngày càng trở nên vong thân, vong bản, với những loại văn hóa lai căng, mất gốc, nhập khẩu từ Nga, Tàu, Mỹ và Pháp... trước khi chưa được một ai tìm cách tiêu hóa, hội nhập, biến thành của ăn nuôi sống anh chị em đồng bào.

-         Ngư Tinh đang đầu độc giới trẻ, với những chất liệu xi-đa, xì ke, ma túy, phòng trà, cà-phê ôm...và bao nhiêu tệ hại buôn bán chữ nghĩa, bằng cấp, tiểu luận ra trường, ở mọi cấp bậc trung học cũng như Đại học.

-         Sơn Tinh và Thủy Tinh đang phân chia và xếp hàng dân tộc thành hai phe, hai chiến tuyến trắng đen rõ rệt... bằng cách ngày ngày lải nhải những khẩu hiệu nặc mùi hận thù, kỳ thị, bạo động như  «  Tao hơn, mày thua, Tao yêu Nước, mày bán Nước, Tao chánh, mày ngụy... ».

Những khổ đau lai láng, tràn trề ấy phải chăng đang có khả năng làm nên một tiếng còi báo động, để mỗi người trong chúng ta biết  « tri chỉ »,  dừng lại, cùng ngồi lại với nhau, lắng nghe nhau? Phải chăng hôm nay đã là thời điểm thuận lợi, khả dĩ thúc giục chúng ta tìm hiểu những câu chuyện Huyền sử, do Tổ Tiên trối trăn lại, từ những ngày xa xưa ? Chúng ta hãy cùng nhau chắt lọc những bài học cho mình và cho đời. Cho tiền đồ của Quê Hương và con cháu của chúng ta. Một cách đặc biệt, chúng ta hãy đánh thức và thắp sáng trở lại ngọn đèn lương tri của Dân tộc Việt Nam : Đó là Tiếng Nói củaThần Kim Qui đang có mặt và thầm thì, trong cõi lòng của mỗi người.

Để có khả năng thuyên giải những sứ điệp, mà Thần  đã chia sẻ cho chúng ta, nghĩa là tìm ra những đường hướng xây dựng  Quê Hương và cuộc đời làm người, chúng ta hãy sử dụng những chìa khóa, mà FREUD đã đề xuất, khi sáng tạo Khoa Phân Tâm Học, vào đầu Thế Kỷ 2O

Chìa khóa thứ nhất là ngôn ngữ hình tượng, không lời.

Cũng giống như trong giấc chiêm bao, mỗi câu chuyện Huyền sử chỉ trình bày cho chúng ta những hình ảnh tiếp nối với nhau. Theo thuật ngữ của Tâm lý đương đại, đó là một loại ngôn ngữ hình tượng, không lời. Chúng ta chỉ thấy những hình ảnh diễn biến và di động trước mắt chúng ta, cơ hồ từ trên một ngọn đồi nhìn xuống, chúng ta đang  chứng kiến trước mắt, quang cảnh một ngày làm việc của người nông dân, giữa một cánh đồng bao la, bát ngát. Hai người cùng  đứng nhìn với nhau, có thể ghi nhận hai bức tranh hoàn toàn khác nhau.

Cho nên, khi kể lại một giấc chiêm bao, cũng như khi chia sẻ một câu chuyện Huyền sử, mỗi người trong chúng ta đã « thêm mắm, thêm muối, thêm chanh, thêm đường » có sẵn trong kho tàng tâm hồn  và kinh nghiệm riêng tư của mình.

Một cách cụ thể, trong những câu chuyện về Thần Kim Qui, nhiều người đã gán cho Thần  những câu nói, những nhận xét, những lời phát biểu, những cách đánh giá, thậm chí những ý đồ vàtác phong bạo động...Nhưng thực ra, chính cá nhân chúng ta đề xuất những ý nghĩa chủ quan ấy, tùy vào tâm trạng vui buồn, hạnh phúc hay khổ đau hiện tại của chúng ta, cũng như tùy vào bao nhiêu tin tưởng, tập tục và kinh nghiệm, mà chúng ta đã tiếp thu, ghi nhận suốt thời kỳ thơ ấu.

Nói khác đi, khi kể lại một câu chuyện huyền sử, dù muốn dù không, mỗi người đã bắt đầu THUYÊN GIẢI, nghĩa là gán vào đó những  ý nghĩa chủ quan, do chính họ sáng tạo, với bao nhiêu nguyên lịệu có sẵn trong cuộc đời làm người. Mỗi hình tượng không bao giờ CHỈ có một ý nghĩa. Cho nên, hình tượng là một loại ngôn ngữ đa năng, đa diện, cưu mang nhiều ý nghĩa cùng một lúc. Ngôn ngữ độc lộ, trái lại, được chúng ta sử dụng trong những quan hệ trao đổi hằng ngày, thường thường chỉ có một ý nghĩa mà thôi.

Trong tinh thần và ý nghĩa ấy, Huyền sử không phải là sở hữu riêng tư của một người. Trái lại, đó là gia bảo của tất cả những ai mang trong mình dòng máu Rồng Tiên. Cho nên, mỗi câu chuyện phải được trình bày, kể ra và chia sẻ với anh chị em từ đời nầy qua đời khác. Nói khác đi, mỗi câu chuyện Huyền sử bao gồm ba loại câu chuyện khác nhau :

-         câu chuyện của TÔI,

-         câu chuyện của BẠN, là người đang nói chuyện với tôi,

-         và câu chuyện của CHÚNG TA, trong đó có ít nhất hai ba người đang cùng nhau ĐI chung một con đường. Đang cùng nhau chọn lựa và quyết định một thực tế hoặc thực tại sinh sống. Vàø nhất là đang cùng nhau chia sẻ một mối tình yêu thương và gắn bó. ĐANG LÀM NÊN  và TRỰC THUỘC MỘT QUÊ HƯƠNG. Nhờ vào quan hệ gắn bó nầy, hai chúng ta - Tôi và Bạn - đang THƯƠNG nhau khi gần nhau, và NHỚ nhau khi xa nhau. Chính mối tình thương nhớ nầy làm cho chúng ta CÓ MẶT với nhau, thậm chí cả những lúc chúng ta VẮNG MẶT. Nói một cách vắn gọn, trong giai đoạn và câu chuyện CHÚNG TA, thực tại và ý nghĩa chủ quan hẹp hòi, một chiều... nhường bước cho ý nghĩa liên chủ quan càng ngày càng mở rộng trong nhiều chiều kích và đường hướng. Cái Tôi ích kỷ, tiểu tiện từ từ biến tan, nhường chỗ, nhường lời cho  cái Chúng Ta cao cả và trọng đại, vượt ra ngoài mọi biên cương, bờ cõi của cá nhân chủ nghĩa.

Trong những câu chuyện Huyền sử, những lối nói như Trời và Đại dương, diễn tả con đường thuyên giải mở rộng, vượt ra ngoài mọi biên cương,  giới hạn chủ quan ấy. Phải chăng Thần Kim Qui luôn luôn xuất phát từ lòng Đại dương và trở về trong lòng Đại dương, mỗi lần được con cháu Lạc Hồng khấn vái kêu cầu, trong một tình huống khẩn trương và nghiêm trọng ? Thêm vào đó, Trời và Đại Dương không phải là những thực tại Ở TRÊN hay là Ở NGOÀI. Những thực tại bao la, kỳ hùng nầy đang có mặt TRONG tâm hồn của mỗi người Việt Nam,vì họ mang dòng máu Rồng Tiên trong huyết quản.

Chìa khóa thứ hai là ba cơ chế kết cấu và hình thành, có mặt trong mỗi hình tượng của câu chuyện Huyền sử.

Mỗi hình tượng như Con Rùa Vàng, Đền Tháp Cổ Loa...cưu mang và tập trung trong mình, nhiều hình ảnh và ý nghĩa, có khi rất khác biệt và mâu thuẩn với nhau. Đó là cơ chế Cô Đọng. Chẳng hạn, cái MU trên lưng của Thần Kim Qui vừa tượng trưng Bầu Trời luôn luôn có mặt, trong đời sống và quả tim của Thần. Cái MU ấy cũng là dấu hiệu bên ngoài diễn tả hai loại quan hệ trực thuộc và máu mủ giữa con người của Thần và Mẹ Aâu Cơ.

Thêm vào đó, khi cưu mang Trời trong quả tim và cuộc đời, giống như Thần Kim Qui, chúng ta sẽ có hai khả năng « làm người » : một là chuyển hóa mọi yêu tinh ma quái đang tung hoành ngang dọc, trong đời sống xúc động và tình cảm của chúng ta. Khả năng thứ hai là xây dựng Ngôi Nhà Tâm linh, giống như Đền Tháp Cổ Loa, trên mỗi chặng đường tiến hóa của Quê Hương. Ngược lại, khi không có Trời, trong lối nhìn và quả tim, chúng ta sẽ làm cho Đất Nước lạc hậu, thoái trào, trở lui với thời kỳ đồ đá. Không cưu mang Trời trong lòng, chúng ta sẽ hối lộ, tham tàn, ức hiếp anh chị em đồng bào. Hay là chúng ta bán đứng Quê Hưông cho ngoại bang, để lãnh nhận  áo quần, vàng bạc, đô la, chức tước, súng ống, bom đạn, kèm theo những tước hiệu đánh giá như « côn đồ, mất dạy, thiếu lương tâm », từ miệng lưỡi của những người đã thực dân và sử dụng chúng ta như con múa rối, trên chính trường quốc tế.

 Cơ chế thứ hai, được sử dụng trong ngôn ngữ hình tượng là DỜI CHỖ . Ý nghĩa có mặt trong hình ảnh nầy được di chuyển qua chỗ khác, áp dụng cho một hình ảnh khác.  Chẳng hạn Vàng là một kim loại quí giá và được trọng dụng, trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta. Ngoài ra, màu vàng trong truyền thống văn hóa của Việt Nam là màu của Trời. Màu của Aùnh Sáng. Màu của Nguồn Gốc Sự Sồng. Màu của Thời đại Hoàng Kim an bình và thịnh vượng.

Trong tinh thần và lăng kính ấy, Con Rùa Vàng hay là Thần Kim Qui không phải là ai xa lạ hay là một tin tưởng dị đoan, một hình ảnh hoang tưởng bịa đặt. Đó làhình tượng của mộtcon người đích thực. Đó cũng là một viễn tượng kỳ hùng, một lý tưởng cao đẹp, để kêu mời chúng ta cần vươn tới.

Hẳn thực, khi mỗi người trong chúng ta sống thức tỉnh và ý thức mình đang mang dòng máu của Aâu Cơ và Lạc Long Quân, tự khắc chúng ta động viên mình để vươn tới. Chúng ta hóa thân thành Thần Kim Qui, mang Bầu Trời trong tâm hồn và cuộc đời. Đồng thời, chúng ta có khả năng bơi lội trong Dòng Sông Xanh phản chiếu bầu trời,  hay là trong lòng Đại Dương bao la, hùng vĩ...

 Trong đời sống nội tâm, Trời tượng trưng cho Lối Nhìn của Tư Duy có khả năng soi sáng con đường tìm sự thật, khám phá lẽ phải. Nước, dòng sông hay Đại Dương, trái lại, tượng trưng cho đời sống Xúc Động và Tình Cảm. Chính vì lý do nầy, khi làm chủ hay là hóa giải được đời sống tình cảm, giống như Lạc Long Quân và Thần Kim Qui, chúng ta có khả năng làm nơi nương tựa an toàn cho anh chị em đồng bào. Trái lại, khi bị tràn ngập và tê liệt, trong đời sống xúc động và tình cảm, chính chúng ta sẽ trở nên những ngư tinh, mộc tinh và hồ tinh gây tai ương, hoạn nạn cho mọi người, thậm chí cho những ai mà chúng ta có trách nhiệm nuôi dưỡng, phục vụ, nâng đỡ và hướng dẫn...

Cũng vậy, khi nói đến nỏ thần, hay là thanh kiếm cứu nước, cứu nhà...một cách hình tượng, Huyền sử đã nói đến những khả năng khám phá sự thật và chuyển hóa những khổ đau, trong lòng cuộc đời. Thiếu những kỹ năng nầy, làm sao chúng ta xây dựng Quê Hương, phục vụ anh chị em đồng bào ?

  Ngoài hai cơ chế Cô Động vàDời Chỗ vừa được trình bày và giải thích, một cơ chế quan trọng thứ ba là Diễn Kịch một cách câm điếc, còn mang tên là Diễn Xuất vô ngôn, không lời. Trong lịch sử của Đất Nước Việt Nam, những thiền sư hay là những nhân vật kỳ lạ mang tên là Ông Trạng thường sử dụng những cách diễn tả không lời nầy. Họ chỉ làm một bộ điệu hay một tác phong bên ngoài, khi có người đến trình bày một vấn đề hay là thỉnh cầu một lời khuyên bảo.

Chẳng hạn, trên đường chạy trốn, Vua An Dương mở lời khấn vái, cầu Trời. Và Thần Kim Qui đã xuất hiện, đứng đối diện với Nhà Vua, không nói, đưa tay chỉ ra đằng trước, hướng về Nhà Vua.

Tức thì sau đó, trong một tình huống hoảng loạn, lo sợ, nghi kỵ, Nhà vua đã sử dụng bạo động với đứa con gái của mình là Mỵ Châu. Ở giữa tình huống bị khổ đau tràn ngập và khống chế tâm hồn, Vua An Dương Vương cũng như chúng ta, có khuynh hướng phản ứng bốc đồng, máy móc, tự động, tuân theo những sức thúc ép của Vô thức, như tố cáo, tìm nạn nhân, qui lỗi, trừng phạt, loại trừ...

Trong câu chuyện Huyền sử, cũng giống như trong một giấc chiêm bao, những nhân vật chỉ diễn xuất. Sau nầy, khi viết lại thành văn bản, các tác giả đã đưa ra những lối thuyên giải riêng tư của mình. Và khi giết đứa con thân yêu của mình, Vua An Dương cũng đã thuyên giải cử chỉ của Thần Kim Qui, theo tâm trạng và lối nhìn của một người đang đánh mất tâm hồn an lạc.

Tôi không phải là tên phù thủy toàn năng, để tự cho mình có khả năng xác định ý nghĩa đích thực trong cử chỉ của Thần Kim Qui lúc ấy. Tôi chỉ khiêm cung đưa ra những câu hỏi gợi ý:

 -         Việc gì sẽ xảy ra, nếu Vua An Dương thay đổi lộ trình, trở lui Đằng Sau, để đối đầu với Trọng Thủy, đứa con rể của mình, sau phút gặp gỡ với Thần Kim Qui ? Chắc hẳn, khi gặp lại được Mỵ Châu trên đường tìm kiếm, Trọng Thủy sẽ không tự tử, như đã xảy ra trong thực tế của câu chuyện.

-         Việc gì sẽ xảy ra, nếu Vua An Dương Vương thuyên giải cử chỉ của Thần Kim Qui, như một lối gợi ý « Hãy nhìn chính mình » ? Hẳn thực, khi có một sự việc xảy ra, tất cả những người có mặt trong cuộc, đều đồng trách nhiệm, trong đó có Vua An Dương Vương.

-         Việc gì sẽ xảy ra, nếu chính Vua An Dương Vương đảm nhận trách nhiệm của mình, không lơ là, xao lảng, bỏ bê khả năng thức tỉnh vàtin vào kẻ khác, một cách vô điều kiện, để rồi Trọng Thủy đã có cơ hội đánh cắp chiếc nỏ thần ?

-         Sau cùng, việc gì sẽ xảy ra, nếu chính khi Thần Kim Qui làm cử điệu « chỉ tay về phía Nhà Vua», thay vì có phản ứng bạo động bốc đồng bột phát, Vua An Dương Vương dừng lại suy nghĩ và hỏi Thần :   « Vậy, kính thưa Thần, Trẫm phải làm gì cụ thể ? ». Trước đây, Vua đã hỏi Thần một cách cặn kẻ về việc xây đắp Đền Tháp Cổ Loa, và Thần đã trả lời. Hôm nay, trước một tình thế mới, chắc hẳn Thần cũng sẽ trả lời, hướng dẫn, soi sáng... với tất cả tấm lòng, như trước đây.

 Tất cả bao nhiêu nhận xét ấy muốn nhấn mạnh một ý nghĩa, do câu chuyện Huyền sử đề xuất : Thần Kim Qui đang có mặt trong tâm hồn của chúng ta. Nếu chúng ta gọi, Thần sẽ xuất hiện. Nếu chúng ta hỏi, Thần sẽ trả lời. Nếu chúng ta trình bày nhu cầu, Thần sẽ đáp ứng. Thần Kim Qui không phải là ai khác, ngoài con người thức tỉnh, có khả năng nhìn thấu suốt, với trăm con mắt, đang hiện diện trong chúng ta, với chúng ta. Thần là Biển. Thần là Trời. Thần là người bạn. Và Thần cũng là Vị Thầy, nếu chúng ta muốn học. Thần là Aùnh Sáng, nếu chúng ta muốn tìm con đường giải thoát.

 « Hãy gọi Biển về, lòng ai thao thức sóng vổ.

« Hãy lắng nghe Trời, khi cuộc đời đầy giông tố.

« Giữa bão táp, hồn Đại Dương vẫn lặng.

« Ngày sương mù, lòng Trời cao cứ nắng ».

 Chìa khóa thứ ba là BA CHUẨN MỰC, trong vấn đề thuyên giải những câu chuyện Huyền sử.

Trong nhiều tác phẩm đã được xuất hành, từ năm 1994 (6), như « Chân Trời Mở Rộng , Đồng Cảm để Đồng Hành »...tôi đã trình bày ba tiêu chuẩn hay là ba chuẩn mực do Phân Tâm Học đề nghị, nhằm thuyên giải mọi giấc chiêm bao hay là những câu chuyện Huyền sử.

n      Chuẩn mực thứ nhất là EROS, Tình Thương Vô Điều Kiện trong lối nhìn về mình và về người khác.

n      Chuẩn mực thứ hai là ANANKÉ, Thực tế tất yếu là qui luật, là con đường cần khám phá và noi theo, mỗi khi chúng ta cần đánh giá một hoàn cảnh, một tình huống.

n      Chuẩn mực thứ ba là THANATOS, từ bỏ những con đường vong thân vong bản, sau khi đã chọn lựa con đường tất yếu kết dệt bằng Tình Anh Em đồng bào, Tình Nước tình Non.

Đó là những tiêu chuẩn của câu chuyện CHÚNG TA - mà tôi đã nói tới trên đây - có khả năng nối kết những chủ thể biết ngồi lại với nhau, lắng nghe nhau, tìm hiểu nhau và đồng cảm với nhau, để có thể đồng hành, trên những nẻo đường xuôi ngược của Quê Hương. Nói khác đi, khi đã chọn lựa con đường Yêu Thương, chúng ta không còn lo sợ. Con đường tất yếu của những ai mang dòng máu Rồng Tiên là cùng nhau xây dựng những quan hệ hài hòa và bổ túc « Tôi thắng, Bạn thắng, Chúng Ta cùng thắng với nhau. Chúng ta sinh thành, xây dựng, nuôi dưỡng nhau ». Và khi đã NHẤT TÂM, một lòng như vậy, chúng ta không thể không từ bỏ những tư duy độc lộ, những lối nhìn một chiều, những quan hệ thống trị Tao hơn-Mày thua.

Phần Hai : Thần Kim Qui là ai ?

Trong phần vừa qua, tôi đã dựa vào phương pháp Phân Tâm Học, để thuyên giải một số yếu tố trong các câu chuyện Huyền sử. Xuyên qua tất cả những nhận định đã được khám phá và trình bày, Nhân Vật Thần Kim Qui cưu mang trong mình những tư cách và đặc điểm quan trọng sau đây :

 -         Thứ nhất : Thần Kim Qui luôn luôn có mặt và xuất hiện, trong mọi tình huống của cuộc đời, mỗi lần chúng ta biết dừng lại, gọi Thần trở về.

-         Thứ hai : Nơi xuất phát của Thần là Dòng Sông Xanh hay là Biển Cả bao la, không bến bờ. Đó cũng là quê hương muôn thuở của Lạc Long Quân, Người Cha của toàn thể con Hồng cháu Lạc. Thần là sứ giả được sai phái, mỗi lần chúng ta lâm nguy, cần cứu giúp.

 -         Thứ ba : Mỗi lần đến thăm viếng chúng ta, hành trang Thần mang theo trên mình, là Bầu Trời của Mẹ Aâu Cơ. Thần đến, để che chở, đùm bọc. Nhưng đồng thời, Thần cũng có phần vụ soi sáng, chỉ đường, để chúng ta biết mở mắt để nhìn, mở tai để nghe, mở lòng để đón nhận, chuẩn bị hai chân để bước tới, giăng hai tay để đón nhận, tha thứ. Thiếu Bầu Trời trong cuộc đời và tâm hồn, chúng ta sẽ có xu thế thao tác bạo hành và bạo động trên bản thân mình hay là trên cơ thể của người khác. Phải chăng đóù là con đường tất yếu - là Ananké - của những ai mang dòng máu Rồng Tiên trong huyết quản, giống như Thần Kim Qui ?

-         Thứ bốn : Với một ngôn ngữ không lời như « đưa tay chỉ vào quả tim của Vua An Dương Vương », Thần kêu mời mỗi người trong chúng ta hãy nhìn vào tấm lòng của mình. Đó là nơi xuất phát của mọi chương trình, mọi dự phóng, mọi kế hoạch, mọi toan tính. Trời của Bà Aâu Cơ và Đại Dương của Lạc Long Quân đang có mặt ở đó. Cho nên mọi con đường, chúng ta chọn lựa và quyết định, trong bất cứ tình huống nào,  không thể không mang tính chất trọng đại và cao cả, bát ngát và bao la.

 -         Thứ năm : Thần Kim Qui không mang đến từ ngoài hoặc từ trên, một bài học, một ánh sáng, một con đường hay là một kế sách...Thần chỉ gợi ý, để chúng ta thấy được rằng : chúng ta đang cưu mang Trời và Đại Dương trong tâm hồn. Và khi vun trồng, tưới tẩm Tình Yêu Thương trong lối nhìn cũng như trong đời sống quan hệ và tình cảm, chúng ta sẽ có mọi kỹ năng « biết sống, biết làm và biết cảm ».

« Con là ai ? Hạt bụi giữa trời đất, vũ trụ.

« Nhưng đời con gây động chuyển hằng ngàn tinh tú.

 « Anh mắt con là cả một bầu trời...

« Quả tim con : nguồn suối không cạn vơi.

 « Con là nước tưới ngày mai tuổi trẻ,

« Trồng rừng xanh, phủ hết đất tang thương,

« Mang mặt trời chiếu rạng vùng tăm tối,

« Hạt Tình Người gieo vãi khắp mười phương. »

-         Thứ sáu : Khi Thần Kim Qui đưa tay chỉ vào Vua An Dương Vương, Thần đang gây ý thức cho Nhà Vua cũng như cho mỗi người chúng ta thấy được rằng : «  Mình với Ta, tuy hai mà một, Ta với Mình sao một mà hai ». Nói cách khác, mỗi người trong chúng ta đều là Thần Kim Qui cho người khác, cho mỗi anh chị em đồng bào. Chúng ta hãy đến với họ, như là một Thần Kim Qui, khi họ kêu cứu và cần sự giúp đỡ của chúng ta. Chúng ta cũng là sứ giả « Thanh Giang » mang hơi ấm, ánh sáng và con đường cho mỗi anh chị em đồng bào,  trên khắp mọi nẻo đường của quê hương.

Chỗ nào đang có hận thù, chúng ta mang đến  yêu thương và hiểu biết.

Chỗ nào đang còn nghèo đói, chúng ta tạo ra công ăn và việc làm.

Chỗ nào đang còn những hiện tượng đàn áp, bốc lột, hối lộ, tham tàn, chúng ta mang đến những quan hệ đồng cảm và đồng hành.

Chỗ nào chỉ có ngôn từ quảng cáo và tuyên truyền láo khoét, chúng ta chia sẻ một miếng cơm, manh áo, giống như Thần Kim Qui đã trao ban « một móng chân ». Nhưng móng chân ấy sẽ trở nên chiếc nỏ thần, có khả năng cứu Nước và độ dân

Một cách đặc biết, chỗ nào tâm hồn của anh chị em đồng bào còn loạn động, xao xuyến, bất an, bất ổn và bất hạnh, mặc dù của cải vật chất lan tràn, tích tụ và chất đống... hãy cùng với họ « xây đắp Đền Tháp Cổ Loa » hay là một Ngôi Nhà Tình Thương và Hòa Bình, trong tâm hồn và cuộc đời.

 Trong tinh thần và lăng kính ấy, không một ai trong chúng ta có thể  tự hào rằng : Tôi là Thần Kim Qui, một cách đơn phương độc mả. Chúng ta tất cả, không loại trừ một ai, họp nhau lại, làm nên một Thần Kim Qui duy nhất, « có trăm con mắt để thấy, có trăm đôi tai để lắng nghe, có trăm cánh tay để làm, có trăm đôi chân để bước tới, và nhất là có một trăm quả tim để yêu thương, đùm bọc anh chị em đồng bào ». Chúng ta cùng nhau xây dựng một Quê Hương Thanh Bình và Hạnh Phúc. Chúng ta là những viên gạch xây dựng Đền Tháp Cổ Loa. Và công trình kiến trúc ấy không bao giờ chấm dứt và hoàn thành, bao lâu chúng ta còn mang thân phận và điều kiện làm người.

 Phần Ba : Công trình của Thần Kim Qui là Hóa Giải những con Yêu Tinh Ma Quái và xây dựng Đền Tháp Cổ Loa.

 Tất cả những câu chuyện Huyền sử có liên hệ xa gần với Thần Kim Qui, đều trao gửi vànhấn mạnh lui tới những sứ điệp cơ bản sau đây :

 n      Sứ điệp thứ nhất : Tâm hồn và cuộc sống của chúng ta tất cả, không trừ sót một ai, luôn luôn bị những con yêu tinh ma quái rình rập và đe dọa.

Con yêu tinh thứ nhất là Ngư Tinh. Khi bị con  yêu tinh nầy khống chế, tâm hồn chúng ta bị đầu độc. Lúc bấy giờ, mọi quan hệ giữa chúng ta và người anh chị em hai bên cạnh đều bị ô nhiễm. Ngư Tinh là những xúc động có khả năng tàn phá và làm băng hoại tâm hồn an lạc của chúng ta, như giận hờn, lo sợ, buồn chán, thất vọng... Chính những con ngư tinh độc hại nầy tạo nên khổ đau và tiêu diệt mọi năng lực cũng như sức sống vươn lên của chúng ta.

Con yêu tinh thứ hai là Mộc Tinh. Khi con yêu tinh nầy tung hoành và trấn ngự nội tâm, chúng ta không còn có một lối nhìn đứng đắn và khách quan về thực tế bao quanh chúng ta. Trong đó có thực tế về người khác và về mọi sự cố xảy ra trong môi trường. Chúng ta có xu thế bóp méo hoặc xuyên tạc tất cả. Chúng ta bắt râu ông nọ đặt cằm bà kia. Có ít, chúng ta xít ra cho nhiều. Chúng ta vơ đũa cả nắm. Chúng ta giận cá, chém thớt...

Con yêu tinh thứ ba là Hồ Tinh. Khi cưu mang con Hô Tinh trong cõi lòng, chúng ta sẽ dùng nhiều chiêu bài khác nhau, để bốc lột, đàn áp anh chị em đồng bào, như hối lộ, độc tài, lạm dụng chức quyền, chay theo ngoại bang...

Con yêu tinh sau cùng là Sơn Tinh và Thủy Tinh. Chúng nó đội lốt những tư duy độc lộ, những lối nhìn kỳ thị, hận thù và chiến tranh... để làm băng hoại mọi tình tự dân tộc hay là quan hệ giữa anh chị em đồng bào.

 Bao lâu chúng ta không học cách hóa giải hay là chuyển biến bốn loại yêu tinh ma quái nầy, những câu nói như « yêu Nước, xây dựng Quê Hương, phục vụ đồng bào » chỉ là tuyên truyền láo khoét, bịp bợm mà thôi.

 n      Sứ điệp thứ hai : Xây dựng Đền Tháp Cổ Loa có nghĩa là học hỏi, thực tập, tôi luyện cho bản thân và cuộc đời của mình một khả năng THỨC TỈNH. Với khả năng nầy, khi ăn, tôi biết tôi đang ăn. Khi làm, tôi biết tôi đang làm. Khi phục vụ đồng bào, tôi biết phục vụ ở đâu, làm gì, cách nào. Tôi không ba hoa chích chòe, nói láo ăn tiền, hay là chỉ phục vụ ở đầu môi chót lưỡi mà thôi.

 Có khả năng xây dựng Đền Tháp Cổ Loa, những ai biết trả lời cho mình những câu hỏi thiết yếu và quan trọng sau đây :

 -         Một : Tôi là ai ? Bản sắc của tôi là gì ? (WHO).

-         Hai : Mục đích tối hậu của đời tôi là gì ? Những giá trị soi sáng cuộc đời bao gồm những điểm nào ? Giấc mơ trọng đại điều hướng và thúc đẩy tôi can trường bước tới mỗi ngày,  hệ tại vào đâu ?(WHY).

-         Ba : Tôi có những kỹ năng, những cách biết làm nào, để chuyển biến lý tưởng hoặc giấc mơ thành hiện thực ?(HOW).

-         Bốn : Chính ngày hôm nay tôi thực hiện những động tác cụ thể nào, để khoảng cách giữa lý tưởng và thực tế càng ngày càng thu gọn và rút ngắn lại ?(WHAT NEXT).

-         Năm : tôi làm với ai ? Ai là bạn đồng hành, trên con đường vươn tới lý tưởng ?(With Whom).

 Nói một cách vắn gọn, con người Thức Tỉnh, đằng sau những xúc động đang hiện hình trong tâm hồn, nhận biết một cách sáng suốt đâu là nhu cầu cơ bản và chính đáng của mình. Đồng thời, trong quan hệ với tha nhân, con người Tỉnh Thức cũng biết khám phá nhu cầu của người đối diện, để đáp ứng một cách hữu hiệu, tùy vào thực tại của mình. Nhờ vào một lối nhìn sáng suốt và toàn diện như vậy, con người Thức Tỉnh biết mình hiện tại đang ở đâu ? Hướng đến đích điểm nào ? Sử dụng con đường nào ? Khi nào dừng lại ? Khi nào chuyển đổi hướng đi ?

 n      Sứ địệp thứ ba : Con người Thức Tỉnh không bao giờ mê muội, mất khả năng cảnh giác và đề phòng. Trong một phú giây lảng quên của chúng ta, bốn con yêu tinh ma quái có thể trở về, phá hoại Ngôi Nhà An Lạc và Đền Tháp Tình Thương. Chiếc Nỏ Thần hay là Thanh Gươm Thức Tỉnh có thể bị đánh mất, bất kỳ vào lúc nào. Thần Kim Qui luôn luôn nhắc nhủ chúng ta về hiểm họa « Mót củi ba năm, thiêu trong một giờ ».

n      Sứ điệp sau cùng của Thần Kim Qui : Hận thù, Bạo động là những dấu hiệu rõ ràng và cụ thể nhất,  cho phép chúng ta nhận thấy rằng : những ai dấn bước vào con đường nầy, đối với bản thân mình cũng như đối với anh chị em đồng bào, không còn là con người Thức Tỉnh, theo mẫu thức của Thần Kim Qui. Vì thiếu tỉnh thức, Vua An Dương đã không còn hiểu ngôn ngữ không lời của Thần Kim Qui. Cho nên Nhà Vua đã rút kiếm, giết đứa con gái của mình là Mỵ Châu, và cuối cùng nhảy vào lòng Biển, để tự vẫn.

 Hơn ai hết, Nguyễn Trãi đã thấm nhuần bài học ấy. Sau khi Lê Lợi  bình định Sơn Hà, chính ông đã can đảm thỉnh nguyện vị lãnh đạo nầy « dừng lại, biết tri chỉ », cung cấp thuyền bè và lương thực, để những tướng tá, binh lính còn sống sót thuộc quân Minh, có thể trở về quê nhà của mình, trong an bình và tự do. Nguyễn Trãi cũng như Thần Kim Qui không bao giờ chỉa súng bắn vào lưng một người đã bị trói tay, như một vài tướng tá đã làm, vào ngày cuối cùng của Đệ Nhất Cộng Hòa Miền Nam Việt Nam, năm 1963.

Trên đây, tôi đã phân biệt hai công trình của Thân Kim Qui : Một là chuyển biến và hóa giải những xúc động, trước khi chúng nó tràn ngập, tung hoành ngang dọc, làm băng hoại đời sống an lạc. Hai là ngày ngày, không ngừng xây dựng, phát huy và bảo vệ khả năng thức tỉnh, trong đời sống nội tâm. Nhưng thực ra, đó chỉ là hai bộ mặt  thuộc về một công trình duy nhất mà thôi.

Hẳn thực, chừng nào chúng ta sống an lạc, lúc bấy giờ chúng ta cũng có khả năng tỉnh thức, biết hóa giải những xúc động tiêu cực, vừa đang thành hình trong nội tâm. 

Ngược lại,  khi chúng ta biết hóa giải mọi tình huống dao động vừa hiện hình trong nội tâm, trước khi chúng nó dẫn đến tình trạng rối loạn, mất quân bình, đó là dấu hiệu chứng tỏ: chúng ta đang tỉnh thức và an lạc.

Theo lối nói của văn hào Paulo CUELHO, khi thành tựu hai khả năng ấy, chúng ta đang là người LUYỆN VÀNG. Đồng, chì, sắt, thép... đụng đến Nhân Vật Thần Kim Qui có mặt trong chúng ta, tự khắc sẽ biến thành  VÀNG nguyên chất. Trong những quan hệ tiếp xúc và trao đổi hằng ngày, nhờ khả năng luyện vàng ấy đang sáng soi và tác động, chúng ta có thể mang đến cho anh chị em đồng bào, những con đường ánh sáng, cũng như một cuộc sống an bình và sung mãn

Phần Bốn : Kỹ Thuật « LUYỆN VÀNG », theo tinh thần của Thần Kim Qui

Nhằm cung ứng cho anh chị em đồng bào những kỹ năng hóa giải đời sống xúc động, sau đây tôi xin giới thiệu con đường LUYỆN VÀNG, theo tinh thần của Thần Kim Qui.

Con dường nầy cần được thực tập và tôi luyện, mỗi ngày hai lần.

Một cách đặc biệt, khi có một xúc động đang hiện hình, khả dĩ mang đến tình trạng hỗn loạn, trong đời sống nội tâm, lập tức chúng ta dừng lại, khởi động Con Đường Luyện Vàng, với Bước Một.

Chúng ta thực tập mỗi ngày tất cả năm bước đi lên, cho đến lúc trở nên dễ dàng, thoải mái, hồn nhiên và trôi chảy. Lúc bấy giờ, con đường Luyện Vàng sẽ trở thành một nhu cầu tâm linh. Sau khi thành tựu  kỹ năng đến độ nhuần nhuyễn, tự nhiên, chúng ta chỉ cần chọn lựa một trong năm bước đi lên. Lúc bấy giờ, chúng ta đã có thể tái lập tình trạng an lạc, cho toàn thể đời sống nội tâm. Cơ hồ, chỉ cần đụng đến một giây leo nho nhỏ, chúng ta đã có thể tác động trên toàn diện khu rừng lớn lao.

 Sau đây tôi xin lần lượt trình bày,  một cách súc tích và vắn gọn, năm bước đi lên của con đường Luyện Vàng :

 n      Bước Một : Chấp hai tay thành hình chéo, chữ X, đằng trước ngực, tôi làm nên một MU RÙA. Đó là một hình tượng nhắc nhủ tôi ý thức rằng :  « Tôi đang cưu mang Bầu Trời, trong con tim ». Hẳn thực, hiện giờ tôi đang có một vài triệu chứng xao xuyến, trầm cảm, bực bội, khổ đau...Cho nên tôi trở về nương tựa dưới mái nhà thân yêu, ấm áp, che chở của Mẹ Aâu Cơ.

Khi thở ra, tôi theo dõi hơi thở và đồng thời tôi ý thức rằng : tôi đang thở ra.

Khi thở vào, tôi cũng theo dõi hơi thở và ý thức rằng : tôi đang thở vào.

Khi thở ra, tôi gửi cho Mẹ những gì đang làm cho lòng tôi xao xuyến, vọng động.

Khi thở vào, tôi đón nhận và sở hữu hóa tấm lòng đồng cảm và cao cả của Mẹ.

 Khi làm bấy nhiêu động tác thở và ý thức, tôi chú niệm câu thơ :

 « Hãy gọi Biển về, lòng ai thao thức sóng vổ.

« Hay lắng nghe Trời, khi cuộc đời đầy giông tố.

« Giữa bão táp, Hồn Đại Dương vẫn lặng,

« Ngày sương mù Lòng Trời Cao cứ nắng ».

   n      Bước Hai : Tôi đưa hai bàn tay lên ngang tầm lỗ tai, làm thành hai chiếc loa. Tôi lắng nghe tiếng gọi vươn lên, hướng thượng của Bầu Trời.

Vừa thực thi những động tác ấy, tôi vừa chú niệm một trong những câu thơ sau đây :

« Con là ai ?  - Hạt bụi, giữa Đất Trời, Vũ Trụ.

« Nhưng đời con gây động chuyển hằng ngàn tinh tú.

 « Con trọng đại, vì con là tất cả :

« Là Mẹ, là mảnh đất của Quê Hương,

« Một khu vườn ươm lại giống Tình Thương,

« Xây Non Sông , làm tươi đẹp khóm phường ».

n      Bước Ba : Tôi đưa hai ngón tay trỏ lên ngang tầm đôi mắt. Tôi mở mắt nhìn Đất, cũng như tất cả những gì bao quanh tôi. Tôi nhận ra rằng : Nhiều người đang khổ đau và mong chờ tôi mang tới một chút ít niềm vui và lương thực tâm linh.

 « Anh  mắt con là cả một bầu trời,

« Bàn tay con huyền nhiệm thấu tầng mây,

« Bước chân con gieo hạnh phúc cho Đời,

« Quả tim con : nguồn suối không cạn vơi ».

 n      Bước Bốn : Tôi đưa hai tay ra phía trước, làm một cử chỉ đón nhận. Tôi muốn ôm vào lòng tất cả những ai đang ngã quị dưới gánh nặng khổ đau, trong cuộc đời.

 « Con là Nước tưới ngày mai tuổi trẻ,

« Trồng Rừng Xanh phủ hết đất tang thương,

« Mang Mặt Trời chiếu rạng vùng tăm tối,

« Hạt Tình Người gieo vãi khắp mười phương ».

 n      Bước Năm : Tôi dùng hai tay làm cử chỉ bơi lội, trở về trong lòng Đại Dương, cùng với Thần Kim Qui. Nơi đó, tôi gặp lại Người Cha của Quê Hương là Lạc Long Quân. Cùng với Người, tôi đi ra thăm viếng mọi nẻo đường của Đất Nước.

 « Từng bước đi, đường Non Sông diệu vợi,

« Quyết ấn mạnh dấu chân Con Người Mới,

« Lo băng bó vết thương còn lở lói,

« Gieo An Lạc vào lòng ai mòn mỏi,

« Ngày ngày cưu mang Biển Trời cao cả,

« Thở gió mát, biến đời thành phép lạ...

« Con đi ra, mở rộng nhiều chân trời Tình Bạn,

« Con mang về Hạnh Phúc tròn đầy và viên mãn ».

 Đối với trẻ em, chúng ta sử dụng phương thức rút gọn sau đây:

 n      Một : Vòng tay chéo hình chữ X trước ngực. Cùng với Thần Kim Qui, chúng ta trở về nương tựa dưới mái nhà thân  yêu, an bình và thinh lặng của Bà Aâu Cơ.

n      Hai : Với hai bàn tay làm thành hai chiếc loa nối dài hai lỗ tai. Chúng ta lắng nghe Trời đang gọi mời, nhắn nhủ chúng ta : Hãy trở nên cao cả và trọng đại

n      Ba : Đưa hai ngón tay trỏ lên ngang tầm hai con mắt. Chúng ta đoái thương nhìn cuộc đời tràn đầy những người đang khổ đau và bất hạnh.

n      Bốn : Hai tay ôm choàng anh chị em đồng bào, đồng loại.  Chúng ta bao bọc, che chở cho những ai bị đàn áp và bốc lột...

n      Năm : Với hai tay làm cử điệu bơi lội. Chúng ta ra đi, mang hơi ấm tình người, cho anh chị em đồng bào, trên khắp mọi nẻo đường của Quê Hương.

                                                 ***

 Để kết thúc những giây phút « Thực tập Luyện Vàng », chúng ta có thể chú niệm :

 « Con là Hạt Nước hay Đại Dương ?

« Cả hai làm một, TÌNH THƯƠNG nối liền,

« Con là bùn đất hay Thần Tiên ?

« Chính con chọn lựa : Vươn lên hay trầm mình.

« Trầm mình dẫn đến Vô Minh,

« Vươn lên thắp sáng Thần Linh cho Đời. ».

 Bí chú

1.- Thái Đắc Xuân - 100 Truyện cổ tích Việt Nam - Nhà Xb Hà Nội, 2000 tr. 383 số 82.

2.- nt  tr. 386

3.- nt  tr 63 số 13

4.- FERAY yveline  - Vạn Xuân -  dịch giả : Nguyễn Khắc Dương - Nhà Xb Văn Học và Sudestasie 1996, tr. 1000.

5.- Nguyễn Văn Thành - Đường vào Nội Tâm, với Phân Tâm Học - Lausanne, Tình Người 1997.

6.- Nguyễn Văn Thành - Khung Trời Mở Rộng - TN 2000

                                       Đồng Cảm để Đồng Hành - TN 2003