LỜI TỪ BIỆT
Anh Phanxicô Xavier Trần Duy Nhiên
Do Anh Vương Đ́nh Chữ
Đọc trong thánh lễ an táng tại Nguyện đường Ḍng Nữ Tử Bác Ái Vinh Sơn, sáng ngày 11/02/2009 , do Đức Cha Phaolô Bùi Văn Đọc, GM Giáo phận Mỹ Tho, Chủ tịch Ủy Ban Giáo lư Đức tin, chủ sự, cùng đồng tế với hơn 20 Linh mục
Trọng kính Đức Cha Chủ tế,
Kính thưa Cha Tổng Đại diện Và Quư Cha đồng tế.
Kính thưa Quư Tu sĩ nam nữ
Và kính thưa Cộng đ̣an Dân Chúa
Con xin được thay mặt cho tang quyến và những người thân thương của Anh Trần Duy Nhiên, được chia sẻ vài tâm t́nh với Anh.
Thưa Anh Trần Duy Nhiên qúy mến,
Chung quanh Anh đây là những ngừơi thân thương của anh : vợ, các con , các cháu, bạn bè, đồng nghiệp, học tṛ, lối xóm của Anh . Hướng về Anh và hiệp thông với chúng tôi trong giây phút này, c̣n rất nhiều bạn bè thân thiết của Anh ở nhiều phương trời xa. Ở gần hay ở xa, tất cả chúng tôi được liên kết với Anh qua một mối dây t́nh nghĩa, với nhiều cung bậc khác nhau, và chính trên mối liên kết này, chúng tôi muốn cùng nhau ôn lại vài nét chấm phá cuộc đời của Anh, như một tâm sự, để sau cuộc tiễn đưa Anh đi xa lần cuối, h́nh ảnh của Anh, nhất là gương sáng của Anh, c̣n ở lại lâu dài với mỗi người trong chúng tôi.
- Anh là người của ư chí vươn lên. Anh sinh năm 1941 tại Kontum. Anh sớm mồ côi v́ cha mẹ phải bươn chải làm ăn xa, rồi thất tán v́ chiến cuộc ác liệt thời 1945. Anh được Mệ Nội nuôi nhưng chỉ vài năm sau, Mệ Nội cũng yếu sức kham không nổi. Mệ đưa Anh đến giao cho Cha Xứ. Nhưng Cha Xứ nào biết “nuôi con mọn” nên gửi Anh lên cho các Chị Nữ tử Bác Ái Vinh Sơn ở Đàlạt. Từ đây, Anh có đủ cả Cha, cả Mẹ thiêng liêng, như Anh thường tâm sự :”Ḿnh được lớn lên trong ṿng tay của các Nữ tử Bác Ái và các Cha Thừa sai Ḍng Thánh Vinh Sơn Phaolô “(Lazaristes – Chứng từ của NTBA). Trên đồi Mai Anh, Anh hồn nhiên lớn lên, ngoan hiền, không hề mặc cảm hay “nổi giận” như một số bạn bè đồng cảnh ngộ. Tới giờ này, các Chị Vinh Sơn vẫn coi Anh như con. Và Anh, ở đâu, Anh cũng hănh diện xưng ḿnh là con của các Mẹ Vinh Sơn. Sự việc Anh nằm đây hôm nay là chuyến trở về “Nhà Mẹ” lần chót , diễn tả hết mối thân t́nh mẹ con trên gần 70 năm qua .
Sau khi đậu Tú Tài, Anh như con chim đủ lông đủ cánh, Anh bay về Sàig̣n học Đại học Sư Phạm. Năm 1967, khi tốt nghiệp, Anh được bổ về dạy tại Trường Nông Lâm Súc Cần Thơ. Năm 1973, Anh chuyển lên dạy ở Trung Tâm Giáo dục Hùng Vương, Đà Lạt và từ năm 1975, Anh dạy ở trường Lâm Viên và Trường Bùi Thị Xuân. Năm 1988, Anh về Sàig̣n, gặp muôn vàn khó khăn , như số phận đại đa số nhân dân thời đó. Nhưng anh có thêm một khó khăn riêng và nghiêm trọng là khủng hỏang ḷng tin. Anh gần như bỏ đạo nhưng Chúa th́ không bỏ Anh. Ngài chăm lo cho Anh qua bàn tay nhiều người, cách riêng qua bàn tay các nữ tu, ng̣ai các Chị Vinh Sơn, nay có thêm các Chị Ḍng Đức Bà . Nhờ vậy, Anh trở lại môi trường giáo dục, dạy ngọai ngữ ở Trung tâm Nguyễn Trường Tộ và Đại Học Luật cũng như dạy cho một số Cộng đ̣an tu. Trong hơn 42 năm dạy học, Anh có biết bao học tṛ, trong đó, có những Linh mục đang đồng tế hôm nay, có nhiều nữ tu đang hiện diện ở đây. Trong đời, Anh gọi nhiều người bằng Mẹ. Đáp lại, Anh được nhiều người gọi bằng Bố, một cách thân thương .
Nếu phải nói vắn gọn về cuộc đời Anh th́ có thể nói rằng Anh là người của ư chí vươn lên , ư chí vượt qua số phận, ư chí vươn lên về tri thức (“là một người thông minh, học giỏi, có nhiều khả năng” – Chứng từ của NTBA) và nhất là chí vươn lên về ḷng tin (“Anh có ḷng tin sâu xa và vững mạnh” – Chứng từ của NTBA) . Nhờ ư chí vươn lên này, Anh trở thành một người nhiều tài mà ít tật, để trở thành một con người hữu ích cho xă hội và cho Giáo hội .
- Anh là người của trách nhiệm xă hội . Có lẽ do ḥan cảnh đặc biệt thời thơ ấu và nhất là do môi trường giáo dục, Anh đă sớm nhận ra những ân huệ ḿnh đă lănh nhận, và với ḷng biết ơn, Anh đă sớm thể hiện tinh thần trách nhiệm , trước hết là với chính bản thân, rồi với gia đ́nh (một gia đ́nh khá đông đúc,với 4 người con) và sau là với cộng đồng xă hội, trong tinh thần trả nghĩa cho đời, cách riêng với người nghèo, kém may mắn. Anh tham gia nhiều họat động xă hội từ thiện, từ đồng bằng, ở Cái Rắn với Cha Ngô Phúc Hậu, cho đến Tây nguyên, với cha Nguyễn Văn Đông, và ở ngay Thành phố này và nhiều nơi khác, với các Chị Vinh Sơn, Các Chị Ḍng Đức Bà và với các Nhóm Thiện Chí và Hoa Nhân Ái của Cha Tiến Lộc, với Nhóm Đức tin Văn hóa của cha Nguyễn Thái Hợp và với các Tổ chức ONG như “Help the Poor”…Nếu Anh chưa nằm xuống th́ chiều nay, Anh sẽ cùng phái đ̣an Công giáo bay ra Hải Pḥng để tham dự cuộc Hội thảo Quốc tế về “Trách nhiệm xă hội”, một vấn đề mà Anh thao thức và đóng góp nhiều ư kiến.
- Anh là người nối kết. Mới gặp, thóang thấy nơi anh một chút ngang tàng với mọi thứ quyền bính, một chút bất cần với mọi thứ quyền lợi. Nhưng những ai quen Anh lâu dài đều dễ nhận ra một đức tính nổi bật nơi Anh là tấm ḷng rộng mở và tinh thần tận tụy của Anh với bạn bè, với tha nhân. Chính Anh là người đă có sáng kiến quy tụ một số anh chị em, Linh mục và giáo dân, ở nhiều phương trời khác nhau, nhiều độ tuổi khác nhau và thậm chí nhiều quan điểm khác nhau, thành một Diễn Đàn trên mạng để cùng nhau trao đổi những thao thức về Giáo hội và Quê hương. Anh có bạn bè khắp mọi miền đất nước, đi đến đâu, Anh cũng có người quen thân thiết, kể cả ở phương trời xa. Và một dẫn chứng nhỏ trước mắt : trong hai ngày ở Băi Dâu, Vũng Tàu, một người bạn ở Pháp (Anh Phó Tế Thạch) và một người bạn ở Mỹ (Anh Minh, đang có mặt ở đây) đến thăm Anh. Và mới chiều tối hôm qua, tại nhà nguyện này,12 Linh mục đă đồng tế thánh lễ cùng với nhiều nữ tu và hơn 300 giáo dân , sau đó canh thức tâm sự và cầu nguyện cho Anh trong hơn hai giờ . Có những người đến từ Đà Lạt, Cần Thơ và cả từ hải ngọai. Quả là Anh có một sức thu hút và nối kết mạnh mẽ . Anh c̣n là đồng chủ nhân của một vài “gia trang” (Website), trong đó có Marathana, làm diễn đàn cho nhiều người, nhất là giới trẻ. Anh có sáng kiến lập Nhóm Rabboni. Anh tận t́nh với mọi người, tận t́nh đến độ đôi khi chúng tôi cũng đâm ra lạm dụng, thường kêu đến Anh, nhất là trong việc cung cấp các kiến thức và tài liệu v́ Anh là một chuyên gia xài Internet .
- Và trên hết, Anh là người yêu mến Giáo hội. Có lẽ, nhiều người trong chúng tôi không biết rơ thời thơ ấu và thanh niên của Anh, cũng như không biết rơ các họat động xă hội của Anh. Nhưng môt điều nhiều người nhận biết, đó là : Anh là người yêu mến Giáo hội. Đây chính là sợi dây đặc biệt liên kết Anh với chúng tôi và là lư do chính yếu cho sự hiện diện nơi đây của nhiều người. Ḷng yêu mến Giáo hội của Anh, hôm nay được chứng thực, được trân trọng và được tuyên dương qua sự hiện diện đặc biệt của Đức Cha Chủ tịch Ủy Ban Giáo lư Đức tin, thuộc HĐGM Việt Nam, của nhiều Linh mục và nữ tu trong Thánh lễ đồng tế long trọng này .
Có một thời, Anh gặp khủng hỏang ḷng tin và tự nhận là “đứa con hoang đàng”. Nhưng hơn 15 năm nay, không c̣n ai gặp nơi Anh nét hoang đàng nào, ngược lại, gặp nơi Anh gương mặt của một tín hữu nhiệt thành, gương mặt một người con trung hiếu của Giáo hội, tận tụy phục vụ Giáo hội qua nhiều cách thức phong phú .Trước hết, qua đời sống đức tin, qua các bài thơ, các cúôn sách, các kịch bản (hơn 20 kích bản, trong đó , không thể không nhắc đến ở đây vở kịch “Phúc âm thứ năm” do Anh sáng tác, đă được tŕnh diễn hơn 200 lần, tại nhiều địa điểm trên 8 Giáo phận). Anh c̣n phục vụ Giáo hội qua rất nhiều bài viết, rải rác trên các báo và nhất là trên mạng, qua các sinh họat trí thức tại các hội nghị, hội thảo ở trong nước và ở hải ngọai. Anh c̣n là Tổng Thư kư của CLB Phaolô Nguyễn Văn B́nh, nơi quy tụ một số trí thức Công giáo với ước mong triển khai đường hướng mục vụ của Vị Chủ chăn quá cố khả kính, mà bốn tinh thần trụ cột là canh tân, đối thọai, ḥa giải và cộng tác với mọi người thiện chí. Trong cương vị Tổng Thư kư, Anh đă nêu lên nhiều thao thức, đóng góp nhiều ư kiến làm cho họat động của CLB thêm phong phú. Anh từng là người thông dịch cho Mẹ Chân phước Têrêsa Cancutta trong dịp Mẹ thăm viếng Việt Nam.
V́ ḷng yêu mến, anh nhiều lần lên tiếng bênh vực Giáo hội, chấp nhận bị hiểu lầm và sẵn sàng trả giá. V́ ḷng yêu mến, anh tham gia các họat động tông đồ. Anh từng tham gia Cursillos khi Anh mới về dạy ở Cần Thơ. Anh từng thành lập Nhóm Gia đ́nh Kitô Vua ở ĐàLạt . Anh đă từng viết chuyện “13 người thay đổi thế giới “, được phổ biến khá rộng răi bằng sách và bằng đĩa CĐ (mà Cha Tiến Lộc đây đă hứng chí đọc thu âm một lèo từ 4 giờ sáng cho đến 4 giờ chiều). Anh không muốn chúng tôi đặt Anh làm ngừơi thứ 14 nhưng chắc hẳn Anh là một trong những người thứ 1001, theo lời mời gọi của Chúa Giêsu và theo gương các Tông đồ, đă góp một phần bé nhỏ làm thay đổi thế giới, hay chí ít là làm một số người thay đổi suy nghĩ, thay đổi tấm ḷng để họ trở nên tốt hơn và hữu ích hơn mà hiệu quả được thấy rơ ngay trong gia đ́nh Anh, trước đây là con dâu của Anh và mới đây nhất là sự hóan cải trở về với Chúa của đứa con gái : qua biến cố đau thương này của Anh, cháu Uyên của Anh đă t́m lại được niềm tin và cam kết sẽ không rời bỏ niềm tin đó.
- Nhưng quá đột ngột . Mới đây, Anh c̣n ăn Tết với gia đ́nh. Mới đây, Anh c̣n vui Xuân với bè bạn. Mới đây, ngày mồng 5 và mồng 6 Tết, Anh cùng Cha Hợp và tôi ra Băi Dâu Vũng Tàu để trao đổi với nhau về cuộc Hội thảo Hải Pḥng sắp tới, cũng như về họat động của CLB Phaolô Nguyễn Văn B́nh trong năm 2009 này. Anh mang theo môt chai XO. Nhiều lúc, Anh c̣n pha tṛ và kể nhiều chuyện tiếu lâm. Nào ngờ, đó lại là những chén rượu ly bôi, là những lần cuối nghe Anh nói. Trưa mồng 6, Anh cảm thấy ớn lạnh. Cứ tưởng chỉ là cảm lạnh thông thường. Nhưng Anh bị bệnh nặng. Gia đ́nh và bạn bè đă làm hết sức. Bệnh viện cũng đă tận t́nh . Nhưng Anh vẫn ra đi.
Theo cái nh́n của thế nhân, đây là một cuộc ra đi đột ngột. Nhưng sau gần 15 năm quen biết và làm việc chung với Anh, giờ đây, tôi vẫn như thấy cái nhíu mắt của Anh, kèm theo nụ cười hở răng của Anh, cái đầu nghiêng nghiêng, với mấy lời phê dễ thương quen thuộc: ”các anh là những kẻ yếu ḷng tin”. Phải rồi, Anh Nhiên ơi, Anh muốn nói với chúng tôi rằng nào có ǵ đột ngột ! V́ “tất cả là Hồng ân”. V́ tất cả là T́nh Yêu Quan Pḥng của Cha - Giàu - Ḷng - Thương - Xót . Ngay cả cái chết này cũng là hồng ân, cho Anh và cho cả chúng tôi.
Trong niềm tin này, chúng tôi phó thác linh hồn Anh trong tay Chúa , chúng tôi tạm biệt Anh và hẹn Anh một ngày gặp lại trong Nước Hằng Sống của Chúa .
Đôi Lời Chia Sẻ Nhân Sự Ra Đi Của Anh Trần Duy Nhiên
do Nguyễn Đức Tuyên, Orange, California, Hoa Kỳ.
Kể từ hôm được tin anh Nhiên phải vào bệnh viện cách đột ngột, tôi chỉ biết cầu xin Chúa cho anh được mau lành bệnh, v́ theo con mắt trần gian, anh c̣n nhiều việc giở giang chưa làm xong và Giáo hội cũng đang cần tới anh. Tôi theo dơi E Mail mấy lần một ngày và rồi, đêm Thứ Bẩy ở Hoa Kỳ, tức là chiều Chúa Nhật, 8 tháng 2, được tin anh đă ra đi lúc 3 giờ 30. Tôi thật bàng hoàng xúc động. Tôi đă mất một người bạn hiếm quư.
Tôi quen anh Nhiên vào đầu năm 2004, khi chúng tôi tập họp với nhau trong một nhóm không tên. Trong 5 năm, chúng tôi đă có nhiều dịp trao dổi, gặp gỡ, chia vui, sẻ buồn về những trăn trở liên quan tới Giáo hội và xă hội.
Khoảng tháng 9, năm 2004, tôi gặp anh lần đầu tiên trong buổi ra mắt cuốn sách của giáo sư Roland Jacques, tựa đề « Các nhà truyền giáo Bồ Đào Nha và thời kỳ đầu của Giáo hội Công giáo Việt Nam » do Định Hướng Tùng Thư xuất bản và phát hành, tại Trung Tâm Công giáo Orange, dưới sự chủ tọa của Đức Cha Vũ Duy Thống. Anh là người tham dự vào việc dịch thuật cuốn sách hiếm quư này và đă phát biểu bằng tiếng Pháp trong dịp lễ ra mắt sách (LM Jacques là người Canada nói được tiếng Việt). Sau đó, anh cũng được mời tham dự và phát biểu tại Hội Thảo Giới Chức Công Giáo của Liên Đoàn Công Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ.
Anh cũng có tới nhà tôi chơi cả một buổi.
Tôi coi anh như một nguồn tài liệu hiếm có. Mỗi khi đụng phải những vấn đề gai góc liên quan tới văn hóa Pháp tôi đều nhờ đến anh và anh đă cung cấp đầy đủ. Cuốn truyện “Thời Của Thánh Thần” chẳng hạn, chỉ một tuần sau khi phát hành tôi đă được đọc, cũng nhờ anh.
Anh là một trong những người chân t́nh, có nhân cách, biết đau cái đau của Giáo hội và Dân tộc. Tôi trân trọng lưu giữ 2 CD "Ngài Đă Gọi Họ” và “13 Người Đă Thay Đổi Thế Giới” cùng nhiều bài viết và thư từ của anh.
Tôi gặp anh lần cuối vào giữa tháng 11 năm 2006 tại Saigon, trong một bữa ăn thân t́nh tôi nhờ anh sắp xếp.
Sáng ngày 5 tháng 2, tôi gọi về hai số điện thoại của anh, gặp hai cháu con anh, một ở tư gia và một ở bệnh viện. Lúc đó tôi thiết tha cầu xin cho anh được b́nh phục.
Nào ngờ, anh đă vội vă ra đi, bỏ lại vợ hiền, con thảo, bạn bè chí thiết và biết bao những công việc c̣n cần tới bàn tay, trí tuệ và tấm ḷng nhiệt t́nh cuả anh.
Xin kính chúc anh ra đi b́nh an. Xin thành thật chia buồn cùng chị Nhiên và các cháu trong sự mất mát lớn lao này. Xin cầu nguyện cho anh.
De Colores, Cusillista Phanxicô Xavie Trần Duy Nhiên.
Michael Tháib́nh vĩnh biệt Anh Nhiên
Anh Nhiên quư mến,
Nghe tin anh vào bịnh viện và ra đi trong một thời gian rất ngắn, em thật bàng hoàng và cảm thấy một mất mát lớn lao. Mới đây anh email cho em kèm theo tấm h́nh kỷ niệm mà anh composed sau lần anh em ḿnh gặp gỡ tại Thái lan, không ngờ anh lại ra đi sớm như thế!
Quen anh qua thư từ email sau khi những bài viết của anh về Giáo Hội Công Giáo. Nỗi thao thức của anh về một giáo hội của người nghèo đă giúp em nhận thức thêm nhiều về vai tṛ của một Kitô hữu trong môi trường trần thế của ḿnh.
Gặp anh lần đầu tiên khi anh đến Houston Hoa kỳ tháng 9, 2004 và sau đó tháng 7, 2007. Và những dịp khác anh đến Thái Lan thăm gia đ́nh em. Năm 2005 theo lời kêu gọi của anh em về thăm Việt Nam lần đầu tiên và được anh dẫn đi theo nhóm thiện nguyện với các bạn y khoa trẻ tuổi để khám bệnh cho đồng bào tại Tây Nguyên. Anh làm việc h́nh như không mệt mỏi. Anh sống đơn giản và ḥa đồng với mọi lứa tuổi. Anh có ḷng quảng đại nhất là với những con người thống khổ của xă hội. Anh luôn chia sẻ và cho đi những món quà mà bằng hữu gửi tặng anh. Những ngày được sống gần anh và được anh chia sẻ những chân t́nh nhận xét của anh đă giúp em nh́n những công việc ḿnh làm với một giá trị tốt đẹp, một “Giác Ngộ” mới. Gần anh hầu như ai cũng cảm thấy thoải mái và quên những lo lắng khác.
Anh ra đi có lẽ là một mất mát lớn lao cho Giáo Hội Việt Nam và cho những người anh em mà anh thường xuyên chia sẻ.
Nguyện chúc anh về quê an b́nh.
ƠN GỌI NÊN THÁNH
Trần Duy Nhiên
Một bà thánh không làm ǵ cả?
Sáng ngày 21-04-1962, cô bé Jeanne Emmanuelle Molla ra đời, và bảy ngày sau, ngày 28-04-1962, mẹ của cô đă qua đời. Bảy tháng trước đó, người mẹ của cô đă bị u xơ tử cung, nhưng với tư cách là một bác sĩ, bà yêu cầu giữ con ḿnh lại. Trước ngày sinh nở, bà biết rằng sinh mạng ḿnh có thể bị đe dọa nếu tập trung vào mạng sống đứa con. Bà nói với các bác sĩ: «Nếu quí vị phải lựa chọn giữa con tôi và tôi, th́ hăy chọn con tôi, tôi đ̣i hỏi như thế. Hăy cứu lấy nó». Người phụ nữ ấy chết năm 39 tuổi. Bà không làm ǵ cả ngoại trừ chết đi để bảo vệ mạng sống của con ruột ḿnh. Ngày 15-05-2004, bà đă được phong thánh: thánh Gioanna Baretta Molla. Trong giờ kinh Truyền Tin ngày 23-12-1973, Đức Phaolô VI đă nói như sau: «Một người mẹ c̣n trẻ thuộc giáo phận Milan, v́ muốn cứu mạng sống con gái ḿnh, đă hy sinh mạng sống ḿnh trong một cuộc hiến tế có tính toán trước». Thế đấy, chỉ cần là một người mẹ trọn vẹn ư nghĩa cũng đủ được phong thánh. Thậm chí, một tay sát nhân cũng có thể làm thánh.
Một ông thánh sát nhân?
Ngày 25-02-1954, Jacques Fesch cầm súng bước vào một chi nhánh ngân hàng để cướp hơn hai triệu franc Pháp. Vụ cuớp bất thành. Một cảnh sát rượt đuổi anh, anh bắn chết viên cảnh sát ấy. Anh bị bắt giam vào nhà tù Santé ở Paris, và ở đấy trong ba năm trước khi bị kết án tử h́nh. Ngày 01- 10- 1957 anh bước lên ghế điện để đền tội khi mới được 27 tuổi.
Thế nhưng thời gian ngồi tù đă giúp anh hoán cải. Ngày 01-05-1955, anh viết vào nhật kư trong tù của ḿnh : « Tôi đă nghe một tiếng nói không xuất phát từ mặt đất nói với tôi rằng : Jacques, con nhận được ân sủng để chết. » Đấy là biến cố đă giúp anh hoán cải, và kể từ đấy anh sống một đời sống thiêng liêng kết hiệp với Thiên Chúa. Sau này, anh công bố : « Tôi được ban đầy dẫy ơn lành. Người ta đă cứu thoát tôi ngoài ư muốn của ḿnh, người ta đưa tôi thoát khỏi cái thế gian chực làm cho tôi hư mất ». Sau khi qua đời, anh đă để lại 4 tác phẩm phản ảnh đức tin sống động của ḿnh : Journal spirituel (Nhật kư thiêng liêng), Lumière sur l’échafaud (Ánh sáng trên đoạn đầu đài), Cellule 18 (Xà lim 18), Dans cinq heures je verrai Jésus (Năm giờ nữa tôi sẽ gặp Chúa Giêsu). Các tác phẩm này đă khiến cho Giáo hội tiến hành một cuộc điều tra sơ khởi nhằm phong thánh cho anh, một người mà Đức Hồng Y Lustiger hy vọng rằng một ngày nào đó sẽ được Kitô hữu tôn kính như một «điển h́nh cho sự thánh thiện». Ta có nên giam cầm măi một tên tội phạm trong tội ác của ḿnh, dù cho sau đó người ấy có làm ǵ đi nữa, hay ngược lại, ta phải khẳng định rằng một người đă phạm tội ác có thể trở được biến đổi sau khi ư thức việc ḿnh làm và hoán cải thâm sâu ?
Con đường nên thánh
Hẳn là điều nghịch lư khi suy nghĩ về con đường nên thánh mà lại minh họa bằng một kẻ sát nhân. Dù cho người ta đang tiến hành hồ sơ phong thánh cho anh, th́ hàng loạt vấn đề đă được đặt ra. Các công đoàn của giới cảnh sát chống lại đề nghị của đức Hồng Y Lustiger, v́ họ muốn bảo vệ danh dự và vinh quang cho người đồng nghiệp đă bị Jacques Fesch giết… Phải tin tưởng vào ơn tha thứ, nhất là khi hiểu rằng sự tha thứ chỉ thực sự trọn vẹn khi phải tha thứ những ǵ không thể nào tha thứ được. Và khi chúng ta nêu lên một ví dụ đi ngược lại với mọi lôgíc con người như thế, th́ mới thấy được ḷng thương xót của Thiên Chúa và hiểu được sự thánh thiện mà Chúa đă dành cho mỗi một con người, dù cho người ấy được xem như là anh «trộm lành» trong thời đại hôm nay. Và điều này có thể cũng giải thích được phần nào một khía cạnh cũng không kém phần nghịch lư của Giáo Hội, ấy là Giáo Hội được mời gọi nên thánh, dù cho Giáo Hội bao gồm những chi thể tội lỗi.
Đấy là điều mà Đức Gioan Phaolô II đă muốn nói lên trong tông thư «Đầu thiên niên kỷ mới»: «Đừng hiểu lầm về lư tưởng trọn lành này như thể đời sống thánh thiên đ̣i hỏi phải có một cuộc sống phi thường mà chỉ vài người xuất chúng mới đạt được. Đường nên thánh th́ có nhiều và thích hợp với ơn gọi của từng người. Tiến tŕnh nên thánh là một tiến tŕnh cá nhân, đă đ̣i hỏi phải có một sư phạm đúng đắn về sự thánh thiện, để có thể thích nghi với nhịp sống của từng người».
Đức Giáo Hoàng cũng nhấn mạnh rằng tất cả mọi người đều được mời gọi nên thánh dù ở bất cứ giai đoạn nào trong cuộc đời: vào mùa xuân của tuổi thanh niên, mùa hè của tuổi trưởng thành, mùa thu và mùa đông của tuổi già yếu, vào giờ chết và cuối cùng, sau cái chết nữa. Ngài tuyên bố: «Ơn gọi của Kitô hữu là nên thánh. Ơn gọi ấy bắt nguồn từ Phép Rửa và được canh tân nhờ các bí tích khác, đặc biệt là bí tích Thánh Thể».