Hôn nhân, gia đ́nh

trong Công Giáo

 

Lm Nguyễn Xuyên

Bruxelles, Bỉ

Tuần Lễ Xă Hội khóa III năm 2001 tại Nancy, Pháp

 

 

Hôn nhân đang là một vấn đề lớn đặt ra cho thời đại chúng ta. Rất nhiều người không có cùng một cái nh́n về định chế này như trước đây nữa. Trong rất nhiều quốc gia đă xuất hiện những h́nh thức khác về việc sống chung và có khuynh hướng thích nghi thay đổi cho họp với thời đại.

 

Trước hết một hiện trạng hiển nhiên đang xảy ra là khi quyết dịnh lấy nhau, nhiều người trẻ ít suy nghĩ về tầm quan trọng của việc dấn thân. Hôn nhân không c̣n là một sự chọn lựa sinh tử, lâu dài cho cả một đời. Họ không thật sự dấn thân, hoặc chỉ dấn thân một ở một mức độ nào đó. Tuy nhiên, trong hiện trạng chung này, một số đông những cặp trẻ vẫn c̣n có ước muốn mănh liệt được được chung sống lâu dài với người ḿnh thương. Mẫu hôn nhân cổ truyền vẫn c̣n giá trị thu hút.  Nhưng bên cạnh đó, cũng có biết bao cặp cảm thấy việc thực hiện lời hứa hôn nhân thật là khó khăn trong thực tế. V́ thế, nhiều người đă chọn những cách thức khác cho việc sống chung mà không phải đi qua khế ước hôn nhân.

 

Tự do cá nhân đang được coi là tiêu chuẩn để đo lường mọi định chế hiện hữu. Bởi đó, người ta thường nghe nhiều người hôm nay chỉ trích hôn nhân chỉ là một thực tại lỗi thời, v́ xâm phạm đến sự tự do cá nhân. Cũng thế, khi phải chọn đời sống hôn nhân, nhiều người cảm thấy tự do bị hạn chế, bị bắt buộc phải giữ nhiều điều hơn là nếu đừng lấy nhau; chưa kể là khi kư vào tờ giấy hôn thú, nhiều người c̣n bị thiệt tḥi hơn về phương diện trợ cấp xă hội hoặc phải tốn thêm tiền thuế má. Trầm trọng hơn nữa là khi họ thấy chung quanh ḿnh càng lúc càng nhiều những cuộc hôn nhân đổ vỡ sau một thời gian chung sống, mặc dù cặp nào lúc đàu cũng có ước muốn mănh liệt được sống chung trọn đời. Xem ra hôn nhân, theo họ nhận thấy, chỉ là một giấc mơ mong manh.

 

Nếu trên đây là một đôi khía cạnh nói lên sự mong manh của hôn nhân gia đ́nh khiến nhiều người quan tâm, th́ Giáo Hội Công Giáo lại càng quan tâm hơn nữa, bởi Giáo Hội và luôn giữ vững lập trường về định chế gia đ́nh và luôn cổ vơ các tín hữu ḿnh tôn trọng các nền tảng căn bản đă làm cho Hôn nhân trở thành một Bí Tích, nghĩa là một phương tiện để con người nam nữ, khi sống t́nh yêu hôn nhân, cũng giúp nhau đi vào đời sống Thiên Chúa. Những nền tảng căn bản đó là :

  1. Hiệp nhất trong t́nh yêu
  2. Ḷng thuỷ chung
  3. Bất khả phân ly
  4. Đón nhận và giáo dục con cái

 

Một cách chung chung, xem ra th́ mọi vấn đề đang làm chao đảo hôn nhân gia đ́nh hôm nay đều đến từ những nền tảng trên đây. Tuy nhiên, trong thực tế, những giá trị nền tảng và mẫu hôn nhân này vẫn c̣n là lư tưởng cho nhiều người trẻ, là định chế đang mang lại hạnh phúc cho rất nhiều người. Họ vẫn ước mơ được yêu nhau, được chung sống trọn đời, được xây đựng một cộng đoàn t́nh yêu.

 

Sau 20 năm trong cương vị mục tử, tuy không sống đời hôn nhân, không sinh con đẻ cái, không làm chồng làm vợ, làm cha làm mẹ, nhưng tôi được may mắn tiếp cận rất gần gũi với hôn nhân gia đ́nh, được chia xẻ đời sống gia đ́nh của nhiều người, được tháp tùng con cái họ lớn lên, được sinh hoạt nhiều với những người trẻ thuộc mọi lớp tuổi, được chuẩn bị cho những đôi nam nữ bước vào cuộc đời bằng hôn nhân, được chia xẻ nỗi đau của những cuộc hôn nhân đổ vỡ, chia xẻ niềm vui của những gia đ́nh hạnh phúc... Sứ mạng của tôi là giúp họ sống trọn ư nghĩa và giúp họ thành đạt trong đời sống hôn nhân mà Giáo Hội đă mời gọi họ. Rất ư thức những khó khăn họ gặp, nhưng hôm nay ở đây, qua những điều sắp tŕnh bày, tôi muón có cái nh́n lạc quan hơn về hiện trạng, muốn nói lên đôi nét lư tưởng của hôn nhân gia đ́nh mà Giáo hội cổ vơ và vẫn c̣n được nhiều người chọn lựa để sống.  Xă hội dù nhiều biến hoá, thay đổi, hôn nhân dù gặp khó khăn, nhưng theo tôi, những giá trị nền tảng của hôn nhân gia đ́nh Công Giáo vẫn c̣n là rất cần thiết cho xă hội hôm nay.

 

Hôn nhân là một chọn lựa

 

Một trong những điểm tích cực mà tôi nhận thấy nơi đa số những người trẻ là khi quyết định lập gia đ́nh, họ rất ư thực về sự chọn lừa của ḿnh.

Sự chọn lựa đó cần đến từ một sự trưởng và một ư thức ḿnh là ai, ḿnh muốn ǵ ? Sự chọn lựa đó bắt họ phải đối đầu với những quan niệm mới về các giá trị thường được cổ vơ trong thế giới ngày nay.

Con người thời đại mới này rất đề cao sự tự lập, ḿnh không cần ai và không cần dịnh chế nào. Nhưng họ lại thường quên rằng, con người từ muôn thuở vẫn luôn là những sinh linh lệ thuộc lẫn nhau. Ngay từ khi sinh ra, mỗi người đă lệ thuộc vào cha mẹ, rồi được gia nhập vào hệ thống tương quan giăng mắc của cả cuộc sống, từ khi nằm trong nôi đền khi được đưa ra mộ huyệt đưu phải nhờ đến ngườI khác. Đương nhiên mỗi người có quyền là ḿnh riêng, nhưng ḿnh trong một khung cảnh xă hi chung và không thể sống cô lập.

 

Trong hệ thóng tương quan đó, cách này hay cách khác, mỗi người rất cần thiết lập quan hệ t́nh yêu bằng những mối dây đặc biệt hơn, tuỳ theo nhu cầu t́nh cảm muốn được bù đắp hoặc để san sẻ. Nhưng thường ai cũng muốn được nâng đỡ bằng t́nh yêu và muốn yêu thương người khác. Từ đó, cuộc sống chung sẽ mang đến cho mỗi người biết bao khả năng khác, cho phép giúp nhau vượt qua những giới hạn và cùng sinh hoa kết trái ích lợi cho nhau. Nhưng cuộc sống chung đó cũng đ̣i hỏi rất nhiều độ lượng và thông cảm. T́nh cảm thôi chưa đủ, mà c̣n phải hoà vào đó tất cả sự khôn ngoan, ư chí, trái tim và ước muốn thực hiện chung. Và ta gọi chung đó là t́nh yêu hôn nhân.

 

Một t́nh yêu trong nghĩa rộng như thế sẽ giúp cho người Nam va người Nữ cùng dồng hành với nhau trong cuộc sống, cho đến trọn đời, trọn vẹn và hoà nhịp vào đời sống cộng đoàn xă hội.

Rất nhiều đôi nam nữ và nhiều cặp vợ chồng đà làm sự chọn lựa ư thức đó : chọn một người và sống chung với người đó, chọn một gia đ́nh và xây dựng gia đ́nh đó, Chọn một lời thề và sống trọn cho lời thề đó.

 

Hôn nhân xây dựng trên ḷng trung thành 

 

Trong những khoá dự bị hôn nhân, gần khi phảu trả lời các câu hỏi trắc nghiệm, gần như tất cả những đôi nam nữ tham dự đều cho Trung thành là đức tính và là điều kiện cần thiết cho Hôn nhân.

Xă hội ngày hôm nay tuỳ thuộc vào ḷng trung thành v́ hầu như tất cả được xây dụng trên đức tính này: từ những khế ước thương mại, những hiệp định, cho đến những sinh hoạt các cộng đoàn lớn nhỏ, và ngay cả trong tương quan giữa người với người. Phải có ḷng trung thành với người khác và ngược lại cũng phải có niềm tin tưởng nơi sự trung thành của người khác. Mà v́ thế mới xuất hiện hệ thống tín dụng, ngân hàng, bang giao, giao kèo, tuyên thệ... Căn nhà nhân loại được xây trên ḷng trung thành.

 

T́nh yêu vợ chồng cũng thế. Nếu từ nhừng ngày đầu mới lấy nhau, khi t́nh yêu c̣n là đam mê say đắm, ḷng trung thành đă nâng đỡ hai người rất nhiều, th́ sau đó, khi t́nh yêu phai nhạt, ḷng trung thành dễ bị quên lăng, nhường chỗ cho nghi ngờ và phai nhạt bổn phận dành cho nhau. Rất nhiều người không quên nhắc lại cho nhau lời thề hứa trung thành của lễ hôn phối rằng cũng v́ nền tang này mà họ quyết định tiến tới hôn nhân, rằng chính họ đă bắt đầu một cuộc đời mới có đôi bằng một sự dấn thân trong t́nh yêu trọn vẹn cho nhau và măi măi, trung thành đồng hành vớI nhau suốt đ̣i. Trong hành tŕnh đă chọn lựa, không có chỗ đứng cho sự bỏ cuộc, tháo lui hay trung thành nửa vời.

 

Thật là cảm động khi nh́n vào những thế hệ cha ông đi trước hệ đi truớc. Nhiều chục năm sống chung càng giúp họ gắn bó và trở nên một xương một thịt vớI nhau. Chúng ta phải cảm phục về chứng từ t́nh yêu mà họ đă minh chứng. Ai bảo trong đờI sống gia đ́nh họ không có khó khăn đến phải hy sinh rất nhiều. Họ vẫn luôn trung thành với nhau, khi thịnh vượng cũng như lúc gian nan, khi bệnh hoạn cũng như lúc mạnh khoẻ trong mọi ngày suốt cuộc đời, cho đến khi xuôi tay nhắm mắt. Giữa những khó khăn, ḷng trung thánh vẫn c̣n là một giá trị rất cao quư cho hôn nhân và đuợc rất nhiều người coi là một lư tưởng.

 

Gia đ́nh trong cộng đồng Xă Hội và Giáo Hội

 

Gia đ́nh, xă hội nhỏ luôn là tấm gương phản chiếu xă hội lớn.

Những kẻ yêu nhau có thể yêu nhau một ḿnh, cô lập với thế giớ chung quanh bởi v́ họ cần thế giới riêng, nhưng thường không kéo dài được bao lâu. Đôi vợ chồng sớm muộn ǵ cũng phải t́m cho ḿnh một chỗ đứng trong cộng đoàn xă hội. Nếu người nam và người nữ được tác thành riêng cho nhau, th́ cả hai cùng là thành phần của xă hội trong nghĩa rộng. Họ đang cùng nhau bước vào những thể chế, những quy củ của một xă hội c̣n có them những người khác. Cũng v́ vậy mà hôn nhân họ giao kết phải được cử hành cách công khai trước sự chứng dám của mọi người. Sự dấn thân của hai người không bao giờ chỉ dành cho riêng họ và chỉ liên quan đến họ.

 

Qua đám cưới dân sự, xă hội nh́n nhận hiệu lực của lời thề trung thành khi hai người công bố cho nhau. Hôn nhân dân sự không chỉ là một h́nh thức như nhiều người thường làm tưởng. Trái lại dó là một lời thề hứa chính thức, công khai và được pháp luật bảo vệ. Những ngườI kitô hữu nh́n nhận những giá trị hiệu lực đó. Hơn thế nữa, kitô hữu là những kẻ, nhờ đức tin, cùng sống giữa ḷng một thực thể thiêng liêng khác trong Giáo Hội. Với họ, hôn nhân gia đ́nh không chỉ là một nỗ lực hoàn toàn rất người khi sống ḷng trung thành. Họ c̣n khám phá ra trong sự họ được phối hợp vớI nhau là một ân sủng lớn lao mà Thiên Chúa đă ban cho họ và qua đờI sống gia đ́nh, họ luôn sóng trong tâm t́nh tri ân và dành cho Ngài một vị trí đặc biệt. Số lượng lễ hôn phối tuy có giảm, nhưng những cặp nam nữ đến xin được cử hành bí tích hôn phối, rất ư thức khía cạnh thiêng liêng này.

Quả vậy, khi giữ ḷng trung thành của hôn nhân, họ khám phá ra t́nh yêu trung thành của Thiên chúa luôn dành cho Dân Ngài. Kinh Thánh dạy cho chúng ta làm sao Thiên chúa đă kư giao ước t́nh yêu với dân Ngài, một giao ước mà chính Ngài luôn luôn trung thành tuân giữ v́ lợi ích của Dân Ngài. Người kitô hữu cũng lấy đó làm mẫu mực lư tưởng cho giao ước hôn nhân của ḿnh : Noi gương ḷng trung thành của Thiên Chúa và, với ân sủng của Ngài, họ cũng hiến thân cho nhau trong đời sống gia đ́nh.

 

V́ vậy, những người công giáo cử hành nghi thức phụng vụ hôn nhân như một bí tích, nghiă là lấy t́nh yêu hôn nhân như một môi trường để t́nh yêu Thiên Chúa được thể hiện nơi con người. Nói cách khác, khi sống t́nh yêu hôn nhân, họ đang làm cho Thiên Chúa hiện hữu, v́ Ngài chính là T́nh Yêu. Trong hôn nhân, họ cố gắng sống sự dấu ái, sự bao dung độ lượng, dịu hiền, sự kiên nhẫn, ḷng tha thứ của Thiên Chúa. Họ cũng cố gắng truyền đạt những đức tính của Thiên Chúa đó cho thế hệ con cháu và cho thế giớI chung quanh. T́nh yêu lan toả, chắc chắn thế đó dể thở và dễ sống hơn. Họ rất ư thức về sự mỏng ḍn yêu đuối của ḿnh và cầu xin Thiên Chúa giúp họ thêm mạnh mẽ. Họ cũng xin những ngườI tham dự khích lệ và giúp đỡ họ. Bí tích hôn nhân của Giáo Hội đang củng cố hôn nhân dân sự của xă hội

 

Con cái, nền tảng của giao ước hôn nhân

 

T́nh yêu hôn nhân phải được sinh hoa kết trái. Phần đông những cặp vợ chồng khi lấy nhau đều mong ước có con và thể hiện thiên chức làm cha làm mẹ. T́nh yêu vợ chồng làng lớn mạnh khi có thêm sự xuất hiện của con cái trong gia đ́nh. Con cái chính món quà quư báu nhất của mà họ dón nhận từ một t́nh yêu hoàn toàn vô vị lợi, nhưng không. Với sự hiện diện của con cái, gia đ́nh mới thật sự mang ư nghĩa trọn vẹn của nó. Chính con cái nhiều khi cứu cha mẹ khỏi những xung khắc tự nhiên. Con cái giúp cha mẹ bước vào một cuộc dấn thân mới, trưởng thành hơn, t́nh người hơn.

 

Từ khi con cái xuất hiện, sợi dây t́nh yêu vô h́nh càng được gắn bó, v́ cả hai cùng thấy ngay trước mắt bổn phận chung phải chia xẻ với nhau. Đàng khác, mọi cha mẹ đều đặt nhiều mơ ước của ḿnh vào nơi con cái, một động lực giúp cho t́nh yêu của họ thêm vững mạnh. V́ bổn phận dưỡng dục đă dành, mà v́ gương sáng muốn nêu lên, cha mẹ thường v́ con cái, suy nghĩ lại về cách sống của ḿnh, về những ǵ có thể ảnh hưởng tác hại đến tính t́nh và tương lai chúng. Như thế con cái, nhờ sự hiện diện của ḿnh, đang giúp cha mẹ củng cố và xây dựng t́nh yêu.

 

Nhưng trên hết, hôn nhân gia đ́nh được xây dựng trên t́nh yêu

 

Cuộc sống hôn nhân gia đ́nh không chỉ dừng lại với một lời thề hứa trung thành suông, nhưng lờI hứa đó c̣n phải được thực thi trong đời sống cụ thể thường nhật. Làm sao làm cho t́nh yêu dành cho nhau được sống ? Làm sao sống cách cụ thể sự chọn lựa ? Làm sao sống sự luôn gắn bó trước đầy dẫy những cạm bẫy đe dọa ? Làm sao mỗi người cùng đồng hành với nhau trong một cùng một cuộc mạo hiểm đầy hoa trái hứa hẹn ?

Qủa vậy, con đường họ chọn đi chung không hề được vạch sẵn trước, nhưng luôn là một cuộc phiêu lưu với những khó khăn mới luôn phải khắc phục, những chân trời mới phải luôn được khám phá. Coi như chưa có ǵ định sẵn và hoàn tất. Đó cũng là nhứng thách đố lắm khi làm cho hôn nhân đi vào những ngơ cụt. C̣n khi quyết tâm sống thật, hôn nhân sẽ mở ra biết bao chân trời cũng là nguyên nhân của sự thăng hoa và nhiều niềm vui mới.

T́nh yêu hôn nhân luôn là động lực cần thiết cho cuộc mạo hiểm đầy kỳ thú đó. Những yếu tố đây rất cần thiết để sống và củng cố t́nh yêu hôn nhân :

 

Đối thoại

 

Con đựng dẫn đến một cuộc hôn nhân hạnh phúc và lâu bền thường thường là con đường được khai thông bằng sự đối thoại hằng ngày. Vợ chồng khi chia xẻ cùng một đời sống, phải thường trao đổi cho nhau niềm vui nỗi buồn của ḿnh, niềm hy vọng hay sự chán chường, và cả những xung khắc, dị biệt. Nhờ đối thoại, trao đổi, họ thêm khám phá lẫn nhau, giúp họ vượt qua những nghi ngờ, hiểu lầm nhau. Trao đổi thường xuyên cũng giúp hàn gắn những đổ vỡ, chưă lành những vết thương, phát sinh những thông cảm, tăng them ḷng kính trọng và bao dung. Sư đối thoại càng làm cho hai người xích lại và gắn bó nhau hơn nhau.

 

Đời sống ân ái

 

T́nh yêu hôn nhân c̣n mang sắc thái đặc biệt thể hiện qua đời sống ân ái vợ chồng. Tính dục diễn tả tương quan thâm sâu giữa người nam và người nữ. Đời sống ân ái giúp cho t́nh yêu vợ chồng luôn luôn đổi mới. Sự kết hợp thân thể là ngôn ngữ rất cần để diễn tả t́nh yêu.

 

Nguời kitô hữu không coi tính dục chỉ là xác thịt, là sự thoả măn bản năng đến từ nhu cầu thoả măn sinh lư hoặc chỉ trong mục đích sinh sản, nhưng dành cho tính dục một chỗ đứng rất quan trọng thể hiện t́nh yêu vọ chồng, có sứ mạng cụ thể hoá t́nh yêu nơi thể lư, nơi tâm hồn, và nơi hoa quả của t́nh yêu là sinh sản con cái. Họ coi việc ân ái như một món quà yêu thương của Thiên Chúa ban cho con người.

 

Đức Tin

 

Rất nhiều cặp vợ chồng đă lấy đức tin làm nền tảng cho t́nh yêu hôn nhân gia đ́nh, lấy tinh thần Phúc Âm làm mẫu mực và ánh sáng cho đời sống. Đức tin luôn hướng dẫn họ, giúp họ lấy sự hy sinh cho nhau làm quư, lấy sự tha thứ và ḷng khoan dung làm trọng. Cùng một niềm tin, họ giúp nhau vượt lên trên những thử thách, t́m lại sự ấm êm sau những va chạm, t́m lại sự thuận hoà và tha thứ để cùng bắt đầu lại.

 

Họ cũng cùng nhau kín múc nguồn sinh lực mới bằng cầu nguyện và bằng những giờ dọc kinh chung trong gia đ́nh. Họ cũng tham dự những sinh hoạt đạo đức mà giáo hộI đîa phương đề nghị cho họ. Việc cầu nguyện giúp họ xích lại gần nhau. Lời cầu nguyện giúp họ nhận ra hạnh phúc mà họ đang có cũng là một hồng ân và cùng nhau tạ ơn Chúa. Chỉ khi trực diện vớI Chúa, họ sẽ khám phá sự yếu duối của ḿnh và những khiếm khuyết với người bạn đời ḿnh. V́ệc cầu nguyện cũng giúp họ mở rộng gia đ́nh ra với thế giới chung quanh.

 

Xă hội

 

Gia đ́nh là nền tảng của xă hội. Gia đ́nh nhận rất nhiều từ xă hội, nhưng cũng đóng góp rất nhiều cho xă hội. Tất cả đều bắt nguồn từ gia đ́nh mà ra. Gia đ́nh đă là một xă hội nhỏ và từ môi trường nhỏ này mà mỗi thành viên tập học để sống trong xă hội. Gia đ́nh là truờng dạy cho người ta biét tự kiềm chế ḿnh, biết khắc phục những xung khắc, biết cởi mở, tương thân tương ái và phục vụ lẫn nhau. Khi một xă hội thiếu vắng những đức tính này th́ mọi lănh vực bị đảo lộn. Gia đ́nh có thể và phải là những tế bào sống động của và cho một xă hội lành mạnh.

 

Những đức tính trên đây đều là những giá trị chung, rất người. Nhưng những gia đ́nh công giáo c̣n được thúc đẩy cách đặc biệt phải đóng góp xây dựng xă hội, v́ họ tin rằng ḿnh được Thiên Chúa yêu thương và được gọi  để sống trọn vẹn cho t́nh yêu, phục vụ mọi tha nhân trong xă hội họ sống, không phân biệt. Xác tín như thế, cha mẹ cũng truyền dạy cho con cái ḿnh những đức tính đó. Nhờ đức tin, một cánh cửa được mở ra cho con cái để chúng có một cái nh́n khác về thế giới, hiểu khác về xă hội và gia đ́nh, khác với những ǵ học được nơi trường dạy, nơi bạn bè hoặc nơi các phương tiện truyền thông.

 

Thay lời kết

 

Không ai đoán được tương lai ngày mai ra sao của định chế hôn nhân gia đ́nh. Nhan nhản những dấu hiệu loan báo định chế này sẽ c̣n thay đổi rất nhiều (Pacte của Pháp, luật mới về gia đ́nh của Hoà Lan và của Bỉ...). Riêng Giáo HộI Công Giáo đă, đang và sẽ c̣n phải đương đầu với những vấn đề luân lư mới liên quan dến những giá trị nền tảng cổ vơ. Tuy nhiên, theo tôi, 3 lư do chính khiến Giáo Hội luôn giữ vững lập trường của ḿnh đó là :

  1. Tuy có khó khăn hơn, nhưng hôn nhân Công Giáo vẫn đang là một lư tưởng và một thực tại sống cho đa phần các kitô hữu mang lại lợi ích vừa cả trong lănh vực thiêng liêng và xây dựng xă hội.
  2. Những giá trị nền tảng này không phải do chính GH sáng chế hay áp đặt, mà được bắt nguồn từ ơn gọi thể hiện thánh ư Thiên Chúa khi sáng tạo loài người. Những giá trị này căn bản và bất biến v́ đă được Thiên Chúa khắc ghi trong tâm khảm lương tân con người nói chung.
  3. Xă hội đ̣i thay đổi, nhiều người kêu gào thay thế định chế hôn nhân hôm nay, nhưng chưa ai đưa ra được mô thức nào khả dĩ đáp lại ḷng người và ổn định xă hội.