Liên lạc Nhân Văn
|
|
|
|
|
Liên lạc Nhân Văn |
|
|
|
|
“Anh Biết, Em Yêu Dấu ” |
|
* Lê Mộng Nguyên |
| Trong bài ‘’Anh Biết, Em Yêu Dấu‘’ (được chọn làm nhan đề thi tập thứ hai của
Hà Nguyên Du), có mấy câu cuối cùng vừa đẹp vừa ư nghĩa, đáp đúng tâm t́nh nhà
thơ trong cuộc hành tŕnh qua t́nh yêu đến tận cùng (như thi nhân đă viết trong
lời Tựa : ‘’ Thơ cứ như người t́nh luôn vuốt ve, an ủi trong những toan tính đầy mạo hiểm, khi thơ tuôn ra như những ḍng huyết tự. Thơ làm thật nhiều qua biết bao chặng đường, kể cả những bài thơ làm lén trong những lúc bị gông cùm không có viết, phải dùng những vật bén nhọn hay sỏi cuội mà viết nên chữ ; nhưng tất cả thơ ấy đều theo ḍng thác kinh hoàng mà mất hết. Nhưng rồi thơ cũng tiếp tục sinh sôi bởi sức mạnh của t́nh yêu, bởi sức mạnh của lư tưởng ’’ ): ... Một ngày hồn không phiêu bồng Một ngày hồn ngẩn ngơ Một ngày ong không lấy mật Ong quyên sinh Một ngày bướm không có hoa Bướm tự vẫn Một ngày em không yêu anh Một ngày như thế tận Trong cuộc hành tŕnh khám phá t́m hiểu tư tưởng sâu đậm của tác giả, tôi xin trích dịch đoạn này ra chữ Pháp để cống hiến độc giả thân mến của Nghệ Thuật và làng văn nghệ sĩ đă từng yêu chuộng thi phẩm đầu tay của Hà Nguyên Du : Si un seul jour l’âme ne flottait pas à la dérive, elle se trouverait engourdie Si un seul jour l’abeille ne produisait pas la cire et le miel, elle se tuerait Si un seul jour le papillon ne trouvait pas de fleurs à sucer, il se détruirait Si un seul jour tu ne répondais pas à mon amour, Ce serait la fin du monde et de mes jours. Nếu « Lối Khác » là óc năo và xương thịt của một thi nhân (x. Nghệ Thuât số 66, th 09 – 1999), ‘’Anh Biết, Em Yêu Dấu‘’ là một tán dương ca hùng vĩ của t́nh yêu bất diệt qua một triết lư rất đặc biệt về linh hồn và xác thể : Tôi đă luân hồi tôi, qua em Tôi đă luân hồi thơ, qua tim Tôi sinh từ đất tanh hơi máu Tôi chết từ đâu những nổi ch́m ? Bằng Pháp ngữ, tôi cảm giác như sau : Par métempsycose je revis une autre vie, dans ton corp Par métempsycose je revis ma poésie, dans mon coeur De la terre nauséabonde et dans l’odeur de sang je nais et meurs D’ou ma mort vient- elle sinon des vicissitudes du bonheur ? Cùng theo một ư niệm về cuộc đời thi nhân, HND đă kiếm t́m cho ta thưởng thức bài thơ ngắn của F.W Bourdillon bằng tiếng Anh (The night has a thousand eyes), có bốn câu chót rất diễm lệ : The mind has a thousand eyes, And the heart but one Yet the light of the whole life dies When love is done. Đă do Thi sĩ Viên Linh dịch ra bằng tiếng Việt (ngắn và sâu sắc) : Trí tuệ có ngh́n con mắt Trái tim chỉ có một, Nhưng ánh sáng của cả cuộc đời sẽ tắt Khi t́nh yêu đă hết Nhưng tin tưởng trong luân hồi Phật giáo và đặt tất cả niềm hy vọng vào t́nh yêu vĩnh cữu (mặc dù có đôi lúc chán nản), đối với nhà thơ họ Hà : ‘’... cuộc đời có lẽ không bao giờ tắt, dù t́nh yêu hoa mộng đă chết, để lại vết thương tang tóc cho tâm hồn ... Rồi t́nh yêu khác sẽ tái sinh, sẽ đâm chồi nẩy lộc và trở về tiếp tục ngự trị trong trái tim thơ, trong trái tim chứa đầy nhân ái. Một trái tim luôn nóng hổi như ánh thái dương trên quê người luôn chói chang. Một trái tim không bao giờ vơi t́nh yêu tha nhân và đồng loại, không bao giờ mờ phai h́nh ảnh quê nhà! Nhất là không bao giờ ngưng nhịp đập thơ! ’’ (Tựa HND). Sở dĩ tôi trích đoạn dài này từ bài Tựa HND v́ qua nó, tác giả ‘’ Anh Biết, Em Yêu Dấu ’’ muốn phát ra một bản tuyên ngôn cho đời... ‘’ Anh Biết, Em Yêu Dấu ’’, là một cuộc hành tŕnh đi ngược ḍng thời gian trong quá khứ của một mối t́nh đă qua, tương tự Marcel Proust đă đi t́m thời gian đă mất ... (‘’À la recherche du temps perdu ’’ 1913- 1922 ). Chẳng hạn khi người thi sĩ hồi tưởng xa xưa, qua những kỷ niệm c̣n ấp ủ trên giấy hoen mờ : Chồng thư cũ úa vàng bao lớp bụi Ta vàng theo năm tháng trái oan đời Em bên ấy có quen hờn quen tủi ? Có đương nhiên quên quá khứ xa xôi ? Ngày hai đứa ghé đầu chung nón nhỏ Vai kề vai tim thánh thót reo mừng Em tha thiết măi thêu thùa, mơ mộng Nói bên nhau cho hết kiếp chia, phân.. (Chồng Thư Cũ ) Bài này được Nhạc sĩ Lê Dinh có biệt tài phổ nhạc (x. Nghệ Thuật số 72, th 03-2000) với cung ré majeur làm nổi bật một quá khứ êm đẹp, nhẹ nhàng trước khi hai đứa trẻ xa nhau. Nhưng có những chia phôi c̣n để lại thương tiếc vô cùng, mấy vần thơ sau là một tiếng khóc cho một cuộc t́nh dang dở : Thoáng chốc đời phai, măi buồn canh cánh Yêu lắm rồi xa, thương tiếc khôn cùng Mai ta về đâu, nắng táp mưa giông Mai đôi mắt dần khô chăng, suối lệ? (Ngày Mai Và Đôi Mắt) Trong ‘’ Đă Rồi Một Cánh Chim Bay ’’, với âm điệu tuyệt vời, đẹp như ánh sáng ban mai, buồn như ḍng suối năm xưa, Hà Nguyên Du đă đạt được một địa vị dưới ánh mặt trời sáng rực. Cứ mỗi danh từ là một nghĩa, cứ mỗi điệu vần là một nhịp trong tim, một nhịp của tạo hóa thiên nhiên : Đă rồi một cánh chim bay Em đi về với, cuồng quay ánh đèn Lạc loài ta giống tên điên Bơ vơ ca hát, ngang nhiên cợt đùa Đâu rồi suối cũ, trăng xưa ? Ta thêm chức tước, đâu vừa thiên hương Nguyệt tà, dương xế, mây buông Ta, em hát măi, khúc buồn thiên thu... Kỷ niệm ! Kỷ niệm ! ngày ‘’ Thứ Ba’’ trong ‘’ Tuần Lưu Hoạt ’’ đáng lẽ theo phần đông là một ngày thích thú nhất...đối với nhà thơ họ Hà trái lại, là ngày đau khổ nhất : Con chim nào hót sáng nay ? Miệng ta bỗng huưt sáo dài như chim! Cơn mơ nào ủ ngăn tim? Nỗi xưa niềm cũ luân phiên dày ṿ! Đă rồi hóa giải nên thơ ? Cho ta sống thản bên bờ vực đen? Tôi xin dịch ra chữ Pháp như sau (để lột trần hơn nữa tâm hồn của tác giả) : De quelle espèce d’oiseau ce chant vient- il ce matin ? Je me mets soudain à siffler comme l’animai, longuement ! Quel genre de rêve a-t-il pu à la fois réchauffer et freiner le rythme de mon coeur Des sentiments et ressentiment du passé ont à tour de rôle embrouille ùma vie Je les ai pourtant tous transformés en poésie Afin que puisse vivre tranquille Au bord du noir profond de l’abime ? Sống thoải mái nơi đất khách thật hăo huyền ! Những chiều mưa, có lẽ người yêu sẽ về theo ‘’ cho cành khô chờ tiết giao mùa ’’, ‘’cho đàn yêu đẹp với âm thừa’’, ‘’ cho rừng xanh rộn tiếng chim đùa’’, ‘’cho nụ hoa nở sắc khoe mùa’’. Than ôi! hy vọng cùng ước mong làm chi cho khổ năo thần kinh : Em hăy nh́n hàng cây trút lá Ta như chim thôi hót bao giờ Cô liêu nào ghi sâu vết nhớ? Tim xanh c̣n gơ nhịp cho thơ! Sông núi buồn ngày đêm buốt giá Ta yêu em vương vấn câu thề Em đâu rồi hương xưa nhớ măi Ta bao giờ tát cạn cơn mê! (Em Có Về Như Những Cơn Mưa) Đáng sợ hơn là những: ... Đêm thổ huyết từ cơn mơ cũ / Gương vỡ soi, người đội lốt người / Nỗi thê thiết tim nào chịu đựng / Nẻo về không biết có suông, tôi? (Ẩn, Hiện Một Đời). Hoặc trái lại, trong ‘’ Những Đêm Hạ Huyền ’’, nhà thơ cũng tiếc nuối, nhưng nhờ thơ, người đă biến hóa nhẹ nhàng : Hạ huyền ơi hỡi! Nắng thêu ngàn cây / Héo khô cành ta / Em lá rơi đầy / Hạ huyền phiêu lăng/ Tóc ai dần phai / Tính tang t́nh tang / Non nước u hoài / Vọng về đâu nữa? Đám sâu cành khô/ Ái ân ngày xưa / Hóa ra thành thơ. C̣n nói ǵ lúc ‘’ Trái Tim Học Tṛ ‘’ của nhà thơ ( đầy mơ mộng) mỗi ngày đến trường nữ học, nh́n trộm nàng ra trường, trên đường về nhà cha mẹ : Áo em ngày xưa / Áo trắng thiên nga / Bước anh ngày xưa / Bước đi hào hoa / Tóc em ngày xưa / Tóc chấm ngang vai / Tóc anh ngày xưa / Tóc phong trần bay . C̣n biết bao nhiêu vần thơ tuyệt diệu của Hà Nguyên Du về mối t́nh trong kỷ niệm, vừa đau thương vừa b́nh dị, dịu dàng như ‘’ T́nh Như Cành Lá Thu Phong ’’: T́nh như cành lá thu phong Thôi tàn phai hết mặn nồng ái ân Anh c̣n nặng gánh phù vân Mắt em rơi ướt, xót thân lạc loài Hay ‘’ T́nh Ta Dưới Ánh Mặt Trời ’’ : Ôi! bàn tay trên cung phím lướt Tơ ngân vang rung trái tim buồn Nghe không em, ḷng ai chùng xuống Như trần gian thiếu bóng t́nh thương! Như đời hoa vời trông cánh bướm Như ai ca phách nhịp không cùng Xe đi không về không với bến Ta yêu em cho núi thành sông... ‘’Anh Biết, Em Yêu Dấu ’’ cũng là một tán dương ca t́nh yêu quê hương (Chiều hôm nao đi ngang ḍng kinh / Nhớ quê hương tha thiết chân t́nh / Nhớ ruộng đồng khô ran, thiếu nước / Dẫn thủy nhập điền hư hao nát tanh :Tức Cảnh Sinh T́nh), nhớ gia đ́nh quốc nội ( Ta ở bên này xứ sở văn minh / Thương chị giếng sâu, gàu con xách nước / Mẹ lả thân c̣, tảo tần xuôi ngược / Ôi! lất lây cho đấp đổi qua ngày : Chải Tóc Đi Em! ), người cha đă mất năm 1986 ( Đột ngột ai ngờ Ba lâm bệnh / Và Ba đi...đi măi không về / Trời ơi! hiên vắng ai ngồi khóc ? Băo táp mưa sa phận năo nề: Dưới Nắng Xế Ba Ngồi Sàng Gạo), và người mẹ yêu dấu c̣n sống sót quê nhà : ... Vẫn nhớ lệ mờ nơi bến cảng, sân ga Mẹ khóc mướt ôm con và xiết chặt Em, chị tiễn đưa ḷng đau như cắt Người lẻ loi măi khăn gói lên đường!! Vẫn nhớ vô vàn kỷ niệm yêu thương Qua hưng phế chẳng mờ trong kư ức (Vẫn Nhớ). Thơ Hà Nguyên Du c̣n rất thấm nhuần triết lư Á Đông. Đă biết đại khái nỗi tâm t́nh của người qua ‘’ Tôi Đă Luân Hồi Tôi, Qua Em ’’, bây giờ ta hăy lắng nghe ‘’Ta’’: Đến sẽ đến, đi sẽ đi Ở, về một kiếp lưu ly đất trời Trái, hạt từ đâu sinh sôi? Ta, em, hương, lửa, lũng, đồi bụi bay Lối nào có một không hai? U, minh nở đóa phù phai bất thường Mộng trần em trĩu vai thuôn Ta, lưng quặn hải hồ, sương khói nhà. Hoặc đầy tư tưởng Phật giáo trong ‘’ Nâng Cốc Sầu Tan’’: Đời kiêu bạt phế tàn lây! Nghe tâm huyết lụn phơi bày nghiệt oan ? Sĩ hề sĩ chẳng hề than ! Sĩ về nâng cốc sầu tan chẳng hề! Về đời Hà Nguyên Du, tôi đă nói nhiều trong bài ‘’ Lối Khác của Hà Nguyên Du hay là óc năo và xương thịt của một thi nhân ’’ (NTsố 66) . Thơ của họ Hà có đăng trên các báo nổi tiếng ở hải ngoại và Nghệ Thuật (do Nhạc sĩ Lê Dinh chủ trương) đă tŕnh bày những thi bản hay nhất trong những số vừa qua. Tôi là người hân hạnh được đọc lai cảo ‘’ Anh Biết, Em Yêu Dấu ’’ tác giả gởi tặng ( 72 bài tất cả!) với sáng kiến tự do của nhà phê b́nh lấy trách nhiệm viết bài này cho Nghệ Thuật đặc quyền sở hữu đăng ngay trước khi tác phẩm được ra mắt đồng bào : Tự Lực xuất bản và phát hành, b́a Khánh Trường, đặc biệt phần phụ bản do họa sĩ Lê Thánh Thư. Với sự cộng tác về phần phổ nhạc của các Nhạc sĩ : Phạm Duy (Em là ṿng nhật nguyệt, Khúc ly tao, Đêm hạ huyền) Trần Duy Đức (Ôi! nhan sắc, Người có về ta, Vương khói thuốc bay Em có về như những cơn mưa) Nguyễn Hiền (Cho tôi bài tango, Cho em bài sonnet), Trầm Tử Thiêng : Khi bước t́nh đi qua (TTT vừa bỏ chúng ta ra đi ngày 25/01/2000 và HND đă viết trong Tựa : ‘’...tôi không nén được ḷng, lúc ‘’ cánh cửa đă đóng’’ sau khi đưa thi hài của cố Nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng vào ḷ hỏa thêu. Với tiếng khóc nức nở của nhà báo Lâm Tường Dũ, của nữ ca sĩ Ngọc Minh, và...những ḍng lệ tiếc thương của Nhạc sĩ Trúc Hồ, cùng một số văn nghệ sĩ khác...’’), Nguyễn Đức Đạt (T́nh ta dưới ánh mặt trời), Phạm Minh Hùng (T́nh như cành lá thu phong), Nhạc sĩ Lê Dinh (Chồng thư cũ), Trần Thiện Thanh (...C̣n đậu nhánh t́nh) , Trường Hải ( Ngày mai và đôi mắt, Tiếc như ḍng sông, Trái tim học tṛ) Ngô Mạnh Thu ( Biển gọi tên sông), Trần văn Toàn – Paris ( Nhớ người vương khói thuốc bay, và Nguyễn Hữu Hùng ( T́nh nhớ khôn cùng) Hà Nguyên Du là một nhà thơ đă được nhiều nhạc sĩ lừng danh phổ nhạc; đó cũng là một chứng minh sự thành công vẻ vang của một thi sĩ đang lên, và có lẽ – trong tương lai người sẽ đạt được ngôi sao sáng trong bầu trời văn nghệ Việt Nam ( Cho Em Bài Sonnet) : Ta cho em bài sonnet chan chứa Con sông dài uốn khúc quanh co Sonnet mùa đồng lên xanh lúa Sonnet ḿnh đẹp như trang thơ Ta cho em bài sonnet tha thiết Như trăng rằm hát khúc ca dao Sonnet đầy t́nh trao da diết Sonnet trời ngời ánh trăng sao... |
|
|
|
|
|
ASSOCIATION CONVERGENCE |
| NGUYEN - TRUONG - TO CENTRE |
|
13g,rue de L'iLL F-67116 Reichstett, France |
 E-mail : dinhhuong@aol.com － trucdang@evc.net |
|
|
|
Website Réalisé par Trung Tâm Nguyễn Trường Tộ |