Liên lạc Nhân Văn
Nguồn gốc Rồng Tiên
* GS Nguyễn văn Thành
Lausanne, Thuy Sỹ, Mùa Xuân 2002
Con thân thương, hỡi con cháu Lạc Hồng,
Làn da con màu vàng đồng lúa chín,
Mái tóc con nhắc lại những ḍng sông :
Sông Hồng, Sông Hương, Cửu Long cuồn cuộn,
Mang phù sa nuôi sống những mầm non,
Chuyên chở nước tưới mát những cánh đồng.
Quên sao được : Bàn tay con huyền nhiệm,
Tay Bà Trưng, Bà Triệu cứu Non Sông,
Tay sáng tạo bao chiến công xán lạn,
Tay Ngô Quyền, Trần Hưng Đạo, Quang Trung…
Tay oanh liệt của cháu chắt Vua Hùng,
Mang ḍng máu Rồng Tiên trong huyết quản.
Con thân thương, hỡi con cháu Lạc Hồng,
Hăy đứng thẳng, cho ḷng người cường tráng,
Giữa ḍng đời, ôm măi vững niềm tin,
Đường con đi, hy vọng ở đáy ḷng.
Trong đêm tối, ánh mắt tràn ánh sáng,
Người phản bội, mở rộng ḷng tha thứ,
Dù té ngă, vẫn bước trọn con đường,
Giờ truân chiên, nở nụ cười tỏa rạng.
Con trọng đại, v́ con là tất cả :
Là mảnh đất mầu mỡ của Quê Hương,
Một khu vườn ươm lại giống T́nh Thương,
Xây Non Sông, làm tươi đẹp khóm phường.
Con bồi đắp cho ngày mai, tuổi trẻ,
Trồng rừng xanh phủ hết đất tang thương,
Cưu mang Trời, chiếu rạng vùng tăm tối,
Hạt T́nh Người gieo văi khắp mười phương.
Bài chia sẻ của tôi có mục đích khai sáng một số vấn đề cụ thể như sau :
Xuyên qua những câu chuyện huyền sử về “nguồn gốc Rồng Tiên” của người Việt Nam,Tổ Tiên muốn nhắn lại cho chúng ta và con cháu sau này những điều ǵ quan trọng ? Sứ điệp của các vị bao gồm những nội dung như thế nào ? Giá trị của các sứ điệp ấy, trong những điều kiện sinh sống của chúng ta ngày hôm nay, c̣n mang tính hiện thực và thời sự nữa hay không ? Hay đó chỉ là những chiếc áo đă lỗi thời, cũ kỹ, không c̣n thích hợp với con nguời có tinh thần khoa học, thuộc thời đại Ngh́n Năm Thứ Ba ?
Để tháo mở một phần nào bao nhiêu vấn nạn ấy, chúng ta sẽ lần lượt khảo sát hai loại trọng điểm sau đây :
Trong phần Một, với kỹ thuật “Sáu chiếc Mũ” của tác giả Ed. De Bono, chúng ta sẽ khám phá sáu tầng lớp ư nghĩa khác nhau của mỗi câu chuyện huyền sử.
Trong phần Hai, xuyên qua những thành quả được phát hiện, chúng ta sẽ ư thức được rằng : mỗi câu chuyện huyền sử có mục đích đáp ứng và thỏa măn bốn nhu cầu làm người có mặt trong bản thân của chúng ta. Đồng thời, những kết quả ấy cũng làm nổi bật ba chiều kích trọng yếu có mặt trong bản sắc làm người của chúng ta.
Phần Một
Sáu tầng lớp ư nghĩa của Huyền sử
Để tránh những ngộ nhận và sai lầm, trong cách sửû dụng từ ngữ, tôi xin đưa ra một số phân biệt quan trọng sau đây :
- Thứ nhất, Huyền sử không phải là lịch sử. Khi tôi chép lịch sử của một dân tộc hay xứ sở, tôi ghi lại những sự kiện và biến cố, một cách khách quan và xác thực được chừng nào hay chừng ấy. Những sự kiện và biến cố ấy được chính tôi chứng kiến, mục kích trực tiếp. Hay là tôi đă tham khảo và trích dẫn những tài liệu có giá trị, được các nhà chép sử khác công nhận. Tuy nhiên, với bao nhiêu nỗ lực có tính khoa học ấy, tôi c̣n phải thú nhận rằng : không bao giờ và không có chi là hoàn toàn khách quan một trăm phần trăm . Khi sao chép, ghi nhận một sự kiện, tôi đă làm công việc chọn lựa, chắt lọc, cân nhắc, nghĩa là tôi đă vận dụng bao nhiêu ư kiến và lập trường chủ quan của tôi. Sau khi ghi nhận những sự kiện, tôi c̣n phải”thuyên giải”, nghĩa là xếp đặt lại, t́m ra ư nghĩa và xác định phương hướng hành động. Riêng trong hoàn cảnh Việt Nam, công việc chép sử chỉ mới khai sinh ở dưới Triều Lư (1010-1225), được kiện toàn ở dưới Triều Trần (1225-1400), và tương đối hoàn chỉnh ở dưới triều Lê (1418-1527). Tuy nhiên, v́ chiến tranh xăy ra liên miên, nhiều tài liệu lịch sử đă bị tiêu hủy, đốt cháy và thất lạc. Từ Triều Lư trở lên về trước, trong ṿng gần bốn ngàn năm , lịch sử của đất nước tuyệt đối không được ghi chép thành văn bản. Thay vào đó, chúng ta có những lời truyền tụng, những di tích và những hiện vật như cung tên, khí giới, trống đồng, đồ gốm… Những phương tiện nầy cho phép các sử gia thiết lập một số điểm mốc quan trọng, khả dĩ đánh dấu những giai đoạn phát triển của dân tộc Việt Nam từ thời Hồng Bàng (2879-258 trước tây lịch) cho đến ngày hôm nay.
- Khác với lịch sử, như chúng ta vừa tŕnh bày ư nghĩa, Huyền sử bao gồm nhiều câu chuyện vừa thực vừa mơ, “bàn về” nguồn gốc của Đất Nước và Dân tộc, do tổ tiên và cha ông chúng ta thừa kế từ đời trước và truyền lại cho các đời sau, qua bao nhiêu tầng lớp thế hệ nối đuôi nhau. Tác giả Trần Thế Pháp là người đầu tiên, vào cuối thế kỷ 14, dưới thời Trần Ngệ Tông làm thượng Hoàng, đă lượm lặt, sưu tầm những câu chuyện ấy và chép lại thành văn bản, với tựa đề “Lĩnh Nam Chích Quái”. Tác phẩm nầy, gần 100 năm sau, vào cuối thế kỷ 15, chung quanh thời điểm là năm 1492, đă được tác giả Vũ Quỳnh sắp xếp lại, thay đổi thứ tự và lập thành một văn bản mới.ï Phải đợi đến năm 1973, chúng ta mới có được một tác phẩm bằng quốc ngữ, do “Tiếng Đông Phương” xuất bản tại Sài g̣n và “Sống Mới” phát hành. Sách dày 665 trang, mang tựa đề là “ Việt Nam Văn Học Toàn Thư, thần thoại, cỗ tích”. Tác giả là Hoàng Trọng Miên đă sưu tầm, bổ túc bằng cách thêm vào nhiều câu chuyện của các dân tộc thiểu số.
- Thông thường, khi nói đến nguồn gốc “Rồng-Tiên” của người Việt Nam, rất nhiều tác giả chỉ đề cập đến câu chuyện “Lạc Long Quân thuộc giống Rồng kết hôn với Bà Aâu Cơ thuộc giống Tiên. Từ liên hệ vợ chồng nầy, một trăm đứa con được sinh ra cùng một lúc, trong cùng một bọc trứng. Cho nên bây giờ, chúng ta gọi nhau là ĐỒNG BÀO, có nghĩa là anh chị em cùng chia sẻ với nhau một bào thai”.V́ vô t́nh hay hữu ư, khi quá nhấn mạnh câu chuyện nầy,các tác giả ấy đă bỏ quên vai tṛ và ư nghĩa của nhiều câu chuyện khác không kém phần quan trọng, như :
• Ba công tŕnh vĩ đại của Lạc Long Quân là diệt tan Ngư tinh, Mộc tinh và Hồ tinh,
• Thánh Gióng đi đánh giặc Aân, lúc lên ba tuổi,
• Bánh dày và bánh chưng của Lang Liệu,
• Cuộc tranh chấp sống mái giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh,
• Thần Kim Qui giúp Vua An Dương Vương xây dựng Thành Cổ Loa,
• Trọng Thủy lấy Mỵ Châu làm vợ và cướp mất chiếc nỏ thần bảo quốc đem về Tàu…
- Cũng v́ lư do thiếu khả năng phân biệt một cách rơ ràng giữa lịch sử và huyền sử, nhiều cuộc trao đổi giữa chúng ta, chung quanh vấn đề Huyền sử, đă dễ dàng thoái hóa thành những vụ tranh chấp, xung đột, mang đầy tính chất bạo động và nhị nguyên như :
• Tôi đúng-kẻ khác sai,
• Tôi có lư-kẻ khác vô lư,
• Tôi hơn-kẻ khác thua,
• Tôi có óc khoa học-kẻ khác vô học.
Và khi tinh thần nhị nguyên đă khống chế tâm tư và cuộc đời, với những nhu cầu phân biệt trắng-đen rơ rệt, bạn-thù quang minh, chúng ta trở nên mù quáng. Vô minh tràn ngập mọi hang cùng ngơ hẻm của tâm hồn. Đôi mắt chúng ta không c̣n có đầy đủ ánh sáng, để nhận ra khuôn mặt thân thương của người anh chị em. Ḍng máu luân chuyển trong cơ thể của họ, phải chăng cũng là ḍng máu Rồng Tiên đang đập nhịp trong quả tim của chúng ta ?
Thế mà trong lịch sử của nước nhà, cứ mỗi lần một triều đại mới lên nắm chính quyền, lại xăy ra quang cảnh thanh trừng, đổ máu, thịt nát, xương rơi, nồi da xáo thịt… Đă một thời, Trần Thủ Độ, vị công thần khai nguyên Nhà Trần, đào hầm, gài bẫy, chôn sống nhiều con cháu của Nhà Lư. Vào cuối đời Trần, Hồ quí Ly lại t́m cách tận diệt những viên chức trung tín với Nhà Trần. Nhà Nguyễn, sau khi đánh thắng Tây Sơn, đă đào mồ, quật mă, mạ lị hài cốt của tổ tiên họ. Vào năm 1945, nhiều chí sĩ như Phạm Quỳnh, Ngô Đ́nh Khôi …cũng đă bị thủ tiêu, khi chưa có án lệnh, v́ bị chụp mũ là Việt gian, bán Nước, theo Tây.
Cho đến bao giờ, người Việt Nam, trong cũng như ngoài Nước, mới có khả năng lắng nghe sứ điệp của Tổ Tiên và Cha Ôâng ? Qua các câu chuyện huyền sử, phải chăng các vị hôm nay vẫn đang c̣n nhắn nhủ chúng ta rằng : hai người Việt Nam có thể khác nhau như Trời và Biển, như Rồng và Tiên. Vâng chúng ta đang bộc lộ những sắc thái khác nhau, trên nhiều phương diện. Nhưng khác mà không khai trừ, loại thải nhau. Khác, mới có thể bổ túc, kiện toàn cho nhau, cùng nhau làm nên những kỳ công trọng đại cho quê hương và anh chị em đồng bào, giống như Lạc Long Quân đă làm, cách đây hơn bốn ngàn năm về trước.
Có người đ̣i hỏi những sự kiện cụ thể, khách quan trong các câu chuyện huyền sử ? Chúng ta chỉ cần can đảm nh́n ḿnh, nh́n cuộc sống hai bên cạnh , chúng ta sẽ khám phá một cách dễ dàng: những hiện tượng xung đột giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh không phải là những câu chuyện hoang tưởng, bịa đặt.. Nhưng đó là những hiện thực hoàn toàn khách quan, đang xăy ra hôm nay, ở đây và bây giờ, trước mắt chứng kiến của chúng ta. Ngay cả trong tâm hồn và cuộc đời của chúng ta.
Câu nói của Thần Kim Qui, trả lời cho Vua An Dương Vương : “Kẻ thù đang ngồi ở sau lưng Nhà Vua” c̣n mang rất nhiều tính thời sự, trong hoàn cảnh của Đất Nước, ngày hôm nay.
Nói tóm lại, con đường tư duy độc lộ chỉ dẫn đưa chúng ta đến một ngơ cụt : đó là t́nh trạng bạo động hận thu,ø kỳ thị chiến tranh, chết chóc và lầm than. Thay vào đó, tác giả Ed. De BONO đề nghị chúng ta học hỏi và tôi luyện một lối nh́n đa năng đa diện, mang tên là “kỹ thuật SÁU CHIẾC MŨ”. Mỗi lần nói về ḿnh, về người khác, hay là cùng nhau khảo sát một vấn đề – chẳng hạn như t́m hiểu ư nghĩa của Nguồn gốc Rồng Tiên - chúng ta hăy lần lượt đội lên đầu sáu chiếc mũ Trắng, Đen, Vàng, Đỏ, Xanh da trời và Xanh lá cây.
Với chiếc mũ màu trắng, chúng ta làm công việc ghi nhận sự kiện cụ thể và khách quan, được bao nhiêu hay bấy nhiêu. Chúng ta nghe làm sao, chúng ta nói lại y nguyên, không thêm không bớt. Chúng ta thấy ǵ, chúng ta tŕnh bày lại, một cách trung thực, cơ hồ tấm gương soi phản ảnh tất cả những ǵ đang xăy ra ở đằng trước.
Với chiếc mũ màu đen, chúng ta rút ra một cách có ư thức những sự kiện, mà chúng ta đánh giá là tiêu cực, có những hạn chế rơ rệt. Tuy nhiên, chúng phải có can đảm nêu lên những lư do giải thích thể thức đánh giá của chúng ta. Sau đó, chúng ta lắng nghe và cho phép kẻ khác phát biểu, biện hộ, nêu lên những thắc mắc của ḿnh.
Với chiếc mũ màu vàng mặt trời, chúng ta cố gắng phát hiện những khía cạnh tích cực, năng động…- nếu t́m, thế nào cũng có - trong bao nhiêu ư kiến mà chúng ta vừa phê b́nh và đánh giá.
Với chiếc mũ màu đỏ, chúng ta diễn tả những xúc động hoàn toàn chủ quan của ḿnh, như buồn, lo, tức giận, sợ hải…V́ đây là những phản ứng hoàn toàn chủ quan, chúng ta hăy dùng sứ điệp ngôi thứ nhất TÔI, để phát biểu và đảm nhận ư kiến của ḿnh, một cách chân thành và sáng suốt. Không ném đá giấu tay. Không vơ đũa cả nắm. Không giận cá chém thớt. Chúng ta bộc lộ nhu cầu và nguyện vọng của ḿnh. Đồng thời chúng ta cho phép kẻ khác từ chối, không thỏa măn chúng ta, v́ đó cũng là quyền lợi riêng tư của họ.
Với chiếc mũ màu danh da trời, chúng ta đúc kết, rút ra ư nghĩa từ những sự kiện, mà chúng ta đă thu lượm với bốn chiếc mũ trước đây. Giai đoạn nầy mang tên là THUYÊN GIẢI, bao gồm ba công việc khác nhau nhưng bổ túc cho nhau. Thứ nhất là tóm lược quá khứ, rút ra những kết luận, sau khi đề xuất và kiểm chứng một cách nghiêm chỉnh những giả thuyết hay là những hướng đi giả định. Công việc thứ hai là xác định những độâng tác cần thực hiện, trong hiện tại. Thứ ba là dự phóng, tiên liệu hay là chuẩn bị cho tương lai.
Khi nhiều ư nghĩa được đề xuất cùng một lúc, chúng ta phải xếp đặt thành thứ tự ưu tiên. Và chương tŕnh nào quan trọng nhất, phải được chúng ta giải quyết và thực hiện, truớc tất cả mọi dự phóng khác được đề xuất, nhưng hiện thời, đó chưa phải là những điều cấp thiết và khẩn trương .
Nói tóm lại, chiếc mũ xanh da trời kêu mời, thúc giục chúng ta đi lên, mở rộng tầm nh́n, đúng như câu thơ của Thi sĩ Trụ Vũ đă diễn tả :
“Bởi v́ mắêt thấy trời xanh,
“Cho nên mắt cũng long lanh màu trời.
“Bởi v́ mắt thấy bể khơi,
“Cho nên mắt cũng xa vời đại dương”.
Sau cùng, với chiếc mũ màu xanh lá cây, chúng ta bắt tay vào việc, “làm nên mùa xuân” trong ḷng đất nước, thực hiện những ǵ đă được đề xuất, thay v́ chỉ hô hào, tuyên truyền láo khoét. Hơn ai hết, chính Nguyễn Trăi đă yêu cầu chúng ta, cách đây hơn năm thế kỷ :
“Lấy Đại Nghĩa mà thắng hung tàn,
“Lấy Chí Nhân mà thay cường bạo”.
Nếu mỗi người trong chúng ta, ai ai cũng có khả năng sử dụng sáu chiếc mũ, để nh́n lại, ngẫm lại nguồn gốc RỒNG TIÊN của ḿnh và dạy lại cho con cái biết làm như chúng ta, tôi chăéc chắn rằng : bản thân chúng ta ĐĂvà SẼ viết được những trang sử kỳ hùng cho quê hương và anh chị em đồng bào, giống như Lư Thựng Kiệt, Trần Hưng Đạo, Hoàng hậu Ỷ Lan, cách đây hơn 10 thế kỷ.
Phần Hai
Bốn NHU CẦU sinh hoạt và ba chiều kích làm người của chúng ta
Dựa vào kỹ thuật « Sáu chiếc mũ » của Ed. de BONO, mỗi người có thể phát hiện trong những câu chuyện huyền sử, những hướng đi, những ư nghĩa độc đáo cho cuộc sống làm người . Điều cốt yếu cần ghi nhận trong cách làm nầy, là chúng ta tạo ra những cơ hội, để chia sẻ với người khác những khám phá riêng tư của ḿnh. Và đồng thời, chúng ta lắng nghe kẻ khác một cách cẩn trọng – nhất là những ai thuộc giới trẻ - khuyến khích và kêu mời họ diễn tả ư kiến của ḿnh, cho phép họ nói về bản thân, quê hương và anh chị em đồng bào, một cách chân thành và cởi mở. Trong ḷng đất nước, mỗi người trong chúng ta – bất kể là ai, thuộc thành phần nào - đều là một Thánh Gióng, hay là một Phù Đổng Thiên vương. Trước ba tuổi, chúng ta chỉ là một đứa bé khuyết tật, không biết đi, không biết nói. Nhờ bà con họ hàng cho ăn, cho mặc, cho ngựa, cho gươm, Thánh Gióng ba tuổi trở thành một chiến sĩ 30 tuổi, có khả năng lên đường, dẹp tan giặc Ân, đem lại thanh b́nh cho quê hương và xứ sở. Sau cuộc chiến thắng, Thánh Gióng, 30 tuổi, đă trở thành một thần linh của Đất Nước có tầm cỡ 3 000 tuổi và có khả năng tự ḿnh bay lên trời, trở về với Mẹ Aâu Cơ. Câu chuyêïn về Thánh Gióng được tŕnh bày như vậy không phải là hoàn toàn hoang tưởng và bịa đặt. Trái lại, qua cách nói đầy h́nh tượng ấy, Tổ Tiên muốn gây ư thức rằng : trong tâm hồn của mỗi người, có một Thánh Gióng nho nhỏ đang c̣n nằm ngủ, chờ đợi chúng ta đánh thức dậy, cho ăn, cho mặc - về mặt vật chất cũng như tinh thần – để có thể đứng dậy, lên đường, nghe theo tiếng gọi của quê hương.
Thay v́ đồng hóa với Thánh Gióng, chúng ta có thể đội chiếc mũ ĐEN lên đầu, để thấy ḿnh mang da thịt và tâm hồn của Mỵ Châu. Trong một phút giây điên dại, chúng ta đă tạo ra cơ hội, để cho ngoaiï bang phương Bắc đánh cắp chiếc nơ thần bảo quốc mà Tổ Tiên đă trối trăn lại, từ bao nhiêu đời. Câu chuyện « Sơn Tinh và Thủy Tinh » cũng có môt ư nghĩa tương tự : chính chúng ta đă tạo nên những tai ương hoạn nạn cho đất nước của chúng ta. Chúng ta làm « gà một nhà bôi mặt đá nhau ». Ngược lại, nếu Sơn và Thủy biết chấp nhận và nh́n nhận nhau, họ có dư thừa mọi tài năng, khả dĩ làm cho Nước Non vui hưởng thanh b́nh và Núi Sông trở nên thịnh vượng.
Trong khuôn khổ của bài chia sẻ nầy, thay v́ tŕnh bày quá nhiều chi tiết, tôi chỉ mạo muội khảo sát hai vấùn đề thiết yếu được nêu ra trong câu chuyện huyền sử về nguồn gốc Rồng Tiên của người Việt Nam.
Thứ nhất, đâu là vấn đề muôn thuở , người Việt Nam phải đương đầu, qua các thời đại khác nhau ?
Thứ hai, Tổ Tiên đề nghị cho chúng ta những phương hướng hóa giải như thế nào ?
Tất cả cốt lơi của vấn đề và phương cách giải quyết được thu tóm trong câu nói trao đổi giữa Lạc Long Quân và Bà Aâu Cơ như sau :
« Ta thuộc giống Rồng, nàng là giống Tiên, thủy hỏa khác nhau, người thích ở cạn, người ưa ở nước, tính t́nh đôi bên khác nhau…không cùng ở chung với nhau một nơi lâu được. Bây giờ một nửa các con theo tôi về Thủy phủ, c̣n một nửa th́ ở lại với mẹ. Tuy đôi bên, kẻ ở rừng, người biển, song đến khi có viêc ǵ, th́ tin cho nhau, không được bỏ nhau ».
***
Sứ điệp nầy chuyển tải ở bên trong rất nhiều h́nh tương, cô động lại với nhau và chồng chéo lên nhau, thậm chí mang nhiều chi tiết mâu thuẫn với nhau. Tuy nhiên, khi dùng kỹ thuật « Sáu chiếc mũ », để nghiên cứu, khảo sát và nghiền ngẫm, chúng ta có thể khám phá ít nhất ba tầng ư nghĩa sau đây :
Tầng thứ nhất, KHÁC BIỆT là nét đặc trưng nổi bật nhất của người Việt Nam. Hẳn thực, khi người Việt Nam có dịp chung sống với một người khác, điều đầu tiên được họ khẳng định một cách nhanh chóng và quyết liệt, trong mọi quan hệ tiếp xúc và trao đổi, là : Tôi khác bạn, bạn khác tôi. Chính nhờ tư cách đặc biệt nầy, người Việt Nam đă có khả năng xua đuổi quân Hán, quân Tống, quân Nguyên, quân Minh và quân Thanh ra khỏi đất nước của ḿnh. Thêm vào đó, sau một ngàn năm bị ngoại bang đô hộ, chúng ta vẫn duy tŕ tiếng nói, y phục, phong tục và văn hóa độc đáo của ḿnh.Khi khẳng định nét khác biệt như vậy, người Việt Nam khẳng định chính bản sắc hay là chân tướng của ḿnh.
Tầng thứ hai, chính nét KHÁC BIỆT ấy cũng là đầu giây mối nhợ phát sinh mọi xung đột và hận thù, chia rẽ và chiến tranh, trong ḷng quê hương đất nước. Chính v́ nét khác biệt ấy, đă bao nhiêu lần, chúng ta không chấp nhận ngồi lại với nhau. Thay vào đó, chúng ta đă tạo nên những con sông Nhật Lệ, những vĩ tuyến 17, trong quả tim của chúng ta.
Tầng thứ ba, khi nào người Việt Nam thấy được nét KHÁC BIỆT ấy là một THÁCH ĐỐ kỳ hùng, một TÀI NGUYÊN phong phú và diệu vợi, họ có thể thực hiện những kỳ công trọng đại cho đất nước và anh chị em đồng bào. Lúc bấy giờ, họ sẽ trở nên như Hai Bà Trưng, Ngô Quyền, Lư Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo và Nguyễn Trăi…có khả năng « biến không thành có, chuyển luân Rác nuôi sống những cánh đồng, giữa sa mạc làm tuôn chảy ḍng sông, trong chết chốc vun trồng hạt mần sống ». Nói khác đi, NHỜ khác biệt, chúng ta có thể bổ túc, kiện toàn cho nhau.Làm phong phú cho nhau. Sinh thành nhau. Chúng ta trở nên « NHẤT TÂM », theo lối nói của Nguyễn Trăi, nghĩa là mang trong ḿnh một quả tim có khả năng tác động cơ hồ trăm quả tim. Và một trăm quả tim kết hợp lại như một quả tim duy nhất.
Để thu gặt những thành quả ấy, điều kiện tiên quyết là chúng ta phải hội nhập một cách nhuần nhuyển ba bài học trên đây, trong bốn sinh hoạt khác nhau của đời sống tâm lư :
- Sinh hoạt thứ nhất là Hành Đông thực tiển :chấp nhận sự khác biệt giữa ta và người là một thực thể tất yếu. Từ đó, chúng ta cho phép kẻ khác có quyền khác chúng ta, thay v́ đàn áp, thanh trừng, loại thải…thậm chí kẻ khác đó đang là một trẻ em hay là con cái của chúng ta.
- Sinh hoạt thứ hai là phát huy một lối nh́n tích cực về người anh chị em đồng hương, đồng bào. Dù với bất cứ nét khác biệt nào, trong lănh vực chính trị cũng như tôn giáo, họ có quyền được chúng ta lắng nghe và tôn trọng. V́ một lư do nào đó, họ có thể sai lầm, vi phạm những hành vi bán nước hại dân. Nhưng chúng ta không có quyền truất phế phẩm giá làm người của họ. Nói theo ngôn ngữ của tổ tiên và cha ông chúng ta, họ vẫn « mang ḍng máu RỒNG TIÊN trong huyết quản ».
- Sinh hoạt thứ ba là t́m mọi cách sẵn có trong tầm tay, để hóa giải và chuyển biến những xúc động đau buồn và tiêu cưc, đang thúc ép chúng ta dấn bước vào con đường bạo động, hận thù, chia rẽ và chiến tranh.
- Sinh hoạt thứ tư là học tập, tôi luyện những quan hệ hài ḥa, lúc tiếp xúc và trao đổi. Chúng ta chọn lựa con đường giáo dục và đối thoại, thay v́ thanh trừng, đe dọa, đàn áp, thủ tiêu và ám sát, khi có người không đồng ư với chúng ta. Con đường giáo dục và đối thoại nầy phải bắt đầu được sử dụng trong khuôn khổ gia đ́nh, giữa vợ chồng, cha mẹ và con cái, mới có thể trở nên một phương thức hành động hữu hiệu trong địa hạt xă hội, chính trị và phục vụ đất nước.
Đó là bốn con đường thể hiện bản sắc « Làm con Rồng cháu Tiên » của chúng ta. Không làm và sống như vậy, chúng ta chỉ là con nộm đa ngôn, hay là con vẹt lặp lại lời nói của người khác, mà không biết ḿnh đang nói ǵ, không ư thức ḿnh là ai.
***
Xuyên qua tất cả những phân tích và nhận định trên đây, khi chúng ta nhắc lại hay nhớ lại nguồn gốc Rồng Tiên của chúng ta, chúng ta không chỉ làm công việc hồi tưởng một quá khứ xa xưa mà thôi. Chúng ta c̣n có bổn phận trở về với chính ḿnh, bằng cách chuyển biến sứ điệp của Tổ Tiên thành hiện thực hay là thực tế « ở đây và bây giờ », trong chính con người xương máu của chúng ta.
Nói theo ngôn ngữ của tác giả E. BERNE, chúng ta đang thể hiện ba chiều kích kết tạo nên bản sắc của con người chúng ta:
Thứ nhất là chiều dọc : Mỗi người trong chúng ta vừa là đứa con đang thừa kế từ Tổ Tiên một gia tài phong phú. Đó là một giang sơn gấm vóc chạy dài tư Aûi Nam Quan đến Mũi Cà Mau. Đồng thời, chúng ta cũng là người cha mẹ, có bổn phận trối trăn lại cho các thế hệ sau này một quê hương toàn vẹn và một nền văn hóa đặt nền móng trên T́nh Thương, Thứ Tha và Ḷng Bao dung.
Thứ hai là chiều ngang : Chúng ta tất cả đều là anh chị em cùng sinh ra từ một cha và một mẹ, là Lạc Long Quân và Bà Aâu Cơ. Cho nên “Đồng Hành và Chia sẻ” là con đường tất yếu, chúng ta cần xây đắp và can đảm dấn bước mỗi ngày, cùng với anh chị em đồng bào trên mọi nẻo đường của quê hương.
Thứ ba là chiều sâu của nội tâm : Hai chất liệu kết tạo nên tâm hồn của người Việt Nam, theo truyền thống Rồng Tiên, là Trọng Đại, Cao Cả như Bầu Trời của Bà Aâu Cơ, và Bao Dung, Cởi Mở, Đón Nhận mọi người trong ḷng Đại Dương bao la giống như Lạc Long Quân.
Trong tinh thần và ư nghĩa ấy, chúng ta hăy lắng nghe một cách cẩn trọng và nhận làm của ḿnh những lời trăn trối sau đây của Tổ Tiên và Cha Ôâng chúng ta:
Con hăy lấy Hạnh của Đất mà sống : Bị người người khạc nhổ, nhưng vẫn kết sinh hoa lợi, cho người người ấm no.
Con hăy lấy Hạnh của Nước mà sống : Chấp nhận mang vào ḿnh vết nhơ của bao nhiêu bàn tay, để đem về tẩy luyện trong ḷng Biển Mặn.
Con hăy lấy Hạnh của Khí mà sống : Đi vào bên trong ḷng mỗi người, để mang dưỡng sinh cho từng tế bào, từng hạt máu, không quên sót một ai.
Con hăy lấy Hạnh của Trời mà sống : Ở trên cao thật cao. Nhưng đồng thời, ở dưới thấp thật thấp. Không có Trời, Con không có chi hết. Nhưng Trời cũng không có chi hết. Trống Không.
Con hăy lấy Hạnh của Lửa mà sống : Ai ấm áp cho bằng Lửa ? Nhưng ai khinh thường Lửa, tự khắc người ấy rước họa vào ḿnh. Lửa không phải là Trời. Nhưng Lửa thay thế Trời, khi Con ở trong đêm tối, và trải qua những ngày đông lạnh lẽo.
Con hăy lấy Hạnh của Đêm mà sống : Nhờ Đêm, một ngày mới bắt đầu trở lại, sau khi nhọc lụy được giấc mơ ủi an, ấp ủ và chuyển hóa. Nhờ Đêm, mắt Con mới thấy được rằng : Tên Con đă được viết sẵn, bằng ánh sao lấp lánh, giữa Đại Dương Ngân Hà của Vũ Trụ.
Sách tham khảo
1.-Ed. De Bono – Six thinking hats – Penguin Books, London 1986.
2.- Hoàng Trọng Miên – Việt Nam Văn Học toàn thư : Thần thoại và Cỗ tích – Tiếng Đông Phương, Saigon 1973.
3.- Nguyễn Đăng Trúc – Bách Nam là Thủy Tổ của Bách Việt – TT Nguyễn Trường Tộ, 1998.
4.-Trần Trọng Kim – Việt Nam sử lược – Văn Hóa Thông Tin, Hà Nội 1999.
5.-Một Nhóm Giáo Sư – Việt Sử – Inst. De l’Asie du Sud-Est Paris, 1983, tome 1 và 2.
6.- Nguyễn văn Thành – Phát Huy Nhân Lực – Tủ Sách T́nh Người, Lausanne 1998.
7.- Nguyễơn văn Thành – Nguyễn Trăi – Định Hướng 2001.
8.- E. BERNE – Analyse transactionnelle et Psychotherapie – PB Payot, Paris 1971.